Diğer adları : Lipit Paneli Koroner Risk Paneli
Resmi adı : Lipit Profili

Lipit profili nedir?
Lipit profili koroner kalp hastalığı riskini belirlemek için sıklıkla istenen bir testler grubudur. Bu testlerin atardamarlarının sertleşmesi (ateroskleroz) veya kan damarlarının tıkanmasının neden olduğu kalp krizi veya inme riskinin iyi birer göstergesi olduğu belirlenmiştir. Lipit profili tipik olarak aşağıdakileri içerir:

Total kolesterol
Yüksek yoğunluklu lipoprotein kolesterol (HDL-K) — sıklıkla iyi kolesterol denilir
Düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol (LDL-K) —sıklıkla kötü kolesterol denilir
Trigliseritler
Genişletilmiş bir profil aşağıdakileri de içerebilir:

Çok düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol (VLDL-K)
HDL-dışı Kolesterol
Bazen raporlar, Kolesterol /HDL oranı gibi hesaplanmış bir değer veya lipit profili sonuçları, yaş, cinsiyet ve diğer risk faktörlerine dayalı yine hesaplanmış bir risk skoru içerebilir. Bildirilen diğer değerlerin sizin için ne anlama geldiğini doktorunuzla konuşun.

Test için numune nasıl toplanmaktadır?
Bir kol damarınızdan iğneyle alınan kan numunesi kullanılır. Kan numunesi alınmadan 9-12 saat öncesine kadar (su dışında) bir şey yiyip içmemeniz gerekir.

Lipit profili nasıl kullanılır ?
Kalp hastalığı riskinizi belirlemeye, sizi yönlendirmeye, sınırda veya yüksek risk altındaysanız sizin için en iyi tedavinin hangisi olacağına karar vermek için lipit profili kullanılır. Lipit profili sonuçları diğer bilinen kalp hastalığı risk faktörleriyle birlikte ele alınarak bir tedavi ve izlem planı geliştirilir. Sonuçlarınız ve diğer risk faktörlerine dayanarak tedavi seçenekleri, diyet ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri veya statinler gibi lipit düşürücü ilaçları içerebilir.

Lipit profili ne zaman istenir?
Kalp hastalığına ilişkin başka hiçbir risk faktörü olmayan sağlıklı erişkinlerin 5 yılda bir test edilmesi önerilir. Tam bir lipit profili yerine yalnızca bir kolesterol tarama testi yaptırabilirsiniz. Ancak kolesterol test sonucu yüksekse bir lipit profili testi yaptırabilirsiniz.

Başka risk faktörleriniz varsa veya geçmişte kolesterol düzeyiniz yüksekse daha düzenli aralıklarla test edilmeli ve tam bir lipit profiliniz belirlenmelidir.

Düşük riskli çocuklar ve ergenler için genellikle rutin olarak lipit testleri istenmemektedir. Ancak erişkinlerde olduğu gibi kalp hastalığı geliştirme riski artmış çocuklar ve gençler için de lipit profili tarama testleri önerilmektedir. Risk faktörlerinin bir bölümü erişkinlerdekine benzemekte, ailede kalp hastalığı veya diyabet, yüksek kan basıncı (hipertansiyon), aşırı kilo gibi sağlık sorunları öyküsünü içermektedir. Yüksek riskli çocukların ilk lipit profilleri (HDL-K dahil) 2-10 yaş arasında çıkartılmalıdır. İki yaşından küçük çocuklar test edilemeyecek kadar küçüktür.

Diyet ve egzersiz gibi lipit düşürücü yaşam tarzı değişikliklerinin başarısını değerlendirmek veya statinler gibi ilaç tedavisinin etkinliğini belirlemek için de belli aralıklarla lipit profili istenebilir.

Koroner kalp hastalığının risk faktörleri (LDL-kolesterole ek olarak)
Sigara içimi
Yaş (erkekler : 45 yaş ve üstü veya kadınlar 55 yaş ve üstü)
Düşük HDL kolesterol (40 mg/dL (1.04 mmol/L)’den düşük
Hipertansiyon (kan basıncı 140/90 veya daha yüksekse veya hipertansiyonu düşürücü ilaçlar alınıyorsa)
Soygeçmişte erken yaşta kalp hastalığı öyküsü (birinci derece erkek akrabada 55 yaş altı veya birinci derece kadın akrabada 65 yaş altında).
Diyabet (Şeker hastalığı)
Not: Yüksek HDL kolesterolün (60 mg/dL veya üstü) “ negatif bir risk faktörü” olduğu düşünülür. Yüksek HDL-K ‘nın varlığı toplam risk faktörlerinden birinin eliminasyonuna olanak tanır.

Sonuçlar ne anlama gelir
Doktorunuz, genellikle, tedavinin gerekli olup olmadığına ve gerekliyse kalp hastalığı riskinizi azaltmanıza yardımcı olacak en iyi tedaviyi belirlemek için lipit profilinin her bileşeninin sonuçlarını ve diğer risk faktörlerini hesaba katacaktır. Erişkinlerde testlerin sonuçlarının değerlendirilmesi:

LDL Kolesterol

100 mg/dL (2.59 mmol/L)’den düşük — İdeal
100-129 mg/dL (2.59-3.34 mmol/L) — İdeal düzeye yakın veya üstünde
130-159 mg/dL (3.37-4.12 mmol/L) — Sınırda yüksek
160-189 mg/dL (4.15-4.90 mmol/L) — Yüksek
189 mg/dL (4.90 mmol/L)’den yüksek — Çok yüksek
Total Kolesterol

Arzulanan düzey: 200 mg/dL (5.18 mmol/L)’den daha düşük
Sınırda yüksek: 200-239 mg/dL (5.18- 6.18 mmol/L)
Yüksek: 240 mg/dL (6.22 mmol/L) veya daha yüksek

HDL-K Kolesterol
Düşük düzey, artmış risk: Erkekler için 40 mg/dL (1.0 mmol/L)’den , kadınlarda 50 mg/dL (1.3 mmol/L)’den daha düşük
Ortalama düzey, ortalama risk :Erkekler için 40-50 mg/dL (1.0-1.3 mmol/L) ve kadınlar için 50-59 mg/dl (1.3-1.5 mmol/L)
Yüksek düzey, ortalama riskten daha düşük : Erkekler ve kadınlar için 60 mg/dL (1.55 mmol/L) veya daha yüksek

Açlık Trigiseritleri
Arzulanan düzey: 150 mg/dL (1.70 mmol/L)’den düşük
Sınırda yüksek: 150-199 mg/dL(1.7-2.2 mmol/L)
Yüksek: 200-499 mg/dL (2.3-5.6 mmol/L)
Çok yüksek: 500 mg/dL (5.6 mmol/L)’den daha yüksek

Çocuklar ve ergenler için risk kategorileri erişkinlerden farklıdır. Çocuğunuzun test sonuçları için doktoruyla konuşun.

Tedavi
Tedavi genel koroner kalp hastalığı riskinizle belirlenir. Lipit testlerinin sonuçlarına ve diğer önemli risk faktörlerine dayanarak hedef LDL kolesterolünüz belirlenir. LDL-K değeriniz hedef değerin üstündeyse tedavi edileceksiniz.

LDL-K’iniz

Kalp hastalığınız veya diyabetiniz varsa 100 mg/dL (2.59 mmol/L)’den daha düşük olmalıdır.
İki veya daha fazla sayıda risk faktörünüz varsa 130 mg/dL (3.37 mmol/L)’den daha düşük olmalıdır
Risk faktörünüz yok veya bir risk faktörünüz varsa 160 mg/dL (4.14 mmol/L)’den daha düşük olmalıdır.
Yüksek LDL-K’nın tedavisinde ilk adım yaşam tarzı değişikliklerine hedeflenir. Bu değişiklikler özellikle kolesterolden, doymuş yağlardan ve doymamış trans yağlardan fakir bir diyeti ve orta yoğunlukta bir egzersiz programına katılmayı içerir. Diyette yapılacak değişiklikler için bir diyetisyene gönderilebilirsiniz.

Yağdan fakir diyet ve egzersiz LDL kolesterolünüzü hedeflenmiş değere düşürmeye yetmiyorsa bir sonraki adım ilaç tedavisi olacaktır. LDL’yi düşürmede etkili birkaç farklı ilaç sınıfı mevcuttur. İlacın işe yaradığından emin olmak için düzenli aralıklarla LDL’niz kontrol edilecektir. İlaç hedeflenen LDL- kolesterol düzeyinize ulaşmanızı sağlamamışsa doktorunuz ilaç miktarını artırabilir veya ikinci bir ilaç ekleyebilir.

Sık Sorulan Sorular
1. Kolesterol tarama testinden geçtim. Kolesterol 200 mg/dL (5.18 mmol/L)’den düşüktü. Lipit profili testinden geçmeli miyim ?

Total kolesterolünüz 200 mg/dl’den düşük, soygeçmişinizde kalp hastalığı veya başka risk faktörleri yoksa tam bir lipit profili gerekli olmayabilir. Ancak HDL-kolesterolünüzün düşük düzeyde olmadığından emin olmak için HDL-kolesterol ölçümü önerilecektir. Şimdilerde birçok tarama programı hem total kolesterol hem de HDL testini sunmaktadır.

2. Lipit profili testinde trigliseritlerim yüksek olmasına karşın LDL-kolesterol sonuçları mevcut değildi. Niçin ?
Lipit profilini tarama testlerinin çoğunda diğer lipit ölçümlerine göre, LDL-kolesterolü hesaplanmaktadır. Ancak trigliseritler 400 mg/dL (4.52 mmol/L) üstündeyse bu hesaplama geçerli değildir. Trigliseritler 400 mg/dL’nin üstünde olduğu zaman LDL-kolesterolünün tayini direkt LDL-K testi veya lipit ultrasantrifüjleme testi (bazen beta miktarlama testi de denilen) özel test tekniklerini gerektirmektedir.

3. VLDL nedir?
Çok düşük yoğunluklu lipoprotein (VLDL) başlıca 3 lipoprotein partiküllerinden biridir. Diğer ikisi yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) ve düşük yoğunluklu lipoproteindir (LDL). Bu parçacıkların her biri kendilerine özgü, değişken miktarlarda kolesterol, protein ve trigliserit karışımı içerir. LDL en yüksek miktarda kolesterol, HDL ise en yüksek miktarda protein içerir. VLDL ise en yüksek miktarda trigliserit içerir. VLDL dolaşımdaki trigliseritlerin çoğunu içerdiği ve içerdiği farklı partiküllerin bileşimi oldukça sabit olduğundan trigliserit değerini (mg/dL) 5‘e bölerek VLDL kolesterolün miktarını tahmin etmek mümkündür. Halen VLDL kolesterolü doğrudan ve basit bir ölçme yöntemi olmadığından çoğu yerde trigliseritten hesaplanmış tahmini değer kullanılır. Trigliserit düzeyi 400 mg/dL’yi aştığında (yukarıdaki 2. soruya bakınız) bu hesaplama geçerli değildir. Artmış VLDL-kolesterol düzeylerinin yüksek bir kalp hastalığı ve inme riski ile ilgili olduğu saptanmıştır.

4. HDL-dışı kolesterol (HDL-dışı-K) nedir?
HDL-K değerinizi total kolesterol sonucunuzdan çıkararak HDL- kolesterolden başka kolesterol tipi de (HDL-dışı kolesterol) hesaplanır. HDL-dışı- K, atardamarların içinde birikebilen, plaklar oluşturabilen, damarlarda daralma ve tıkanıklığa neden olan “aterojenik” kolesterolü temsil eder. VLDL-K’nın hesaplanmasının aksine (yukarıdaki 3. soruya bakınız) bu hesaplama yüksek trigliserit düzeylerinden olumsuz etkilenmemektedir. Yüksek HDL-dışı-K artmış bir riskle ilişkili olduğundan özellikle trigliserit düzeyleriniz yüksekse, kalp-damar hastalığı riskinizi değerlendirmek için HDL-dışı-K sonucunuzdan yararlanılabilir. Trigliserit düzeyiniz yüksekse (200 mg/dL’den daha yüksek), HDL-dışı-K değeriniz lipit düzeylerini düşürmeyi amaçlayan ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi tedavilerin ikincil hedefi olarak kullanılabilir.

Bilmem gereken başka birşey varmı?

Aç olmayan kişilerde trigliseritlerin ölçümü giderek daha fazla ilgi çekmektedir. Günün büyük bir bölümünde kan lipit değerleri açlık düzeylerinden çok öğün sonrası (postprandiyal) düzeyleri yansıttığından tokken alınan kan numunesi dolaşımda “genel olarak” bulunan trigliseritlerin daha iyi bir göstergesidir. Ancak risk değerlendirirken tokluk düzeylerinin nasıl yorumlanacağı henüz belli olmadığından, lipit düzeylerini test etmeden önce aç kalınması tavsiye edilir.

Kaynakça : labtestsonline