Diğer adları : İdrar testi İdrar analizi TİT İdrar tahlili
Resmi adı : İdrar Analizi

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Böbrek hastalıklarını,idrar yolu enfeksiyonlarını ve metabolik hastalıkları tarama amacı ile kullanılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Normal rutin muayenede, veya karın ağrısı, yan ağrısı, sık idrara çıkma, ağrılı idrar yapma, idrardan kan gelmesi gibi idrar yolu enfeksiyonlarını düşündüren durumlarda, gebelik kontrollerinde, hastaneye kabulde veya cerrahi işlemlerden önce yapılır.

Gerekli Numune Nedir?
50-100 ml idrar; sabah ilk idrar en değerlisidir.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Hayır

Ne test edilmektedir?
İdrar analizi bir grup kimyasal ve mikroskobik incelemeden oluşur. İdrardaki normal veya anormal metabolizma ürünlerini, bakterileri veya hücresel elemanları saptar. İdrar, omurganın her iki yanında kaburgaların altında bulunan böbreklerden üretilir. Böbrekler kandaki metabolik ara ürünlerinleri ve atıkları filtre eder. Vücuttaki su miktarını düzenler ve vücudun yeniden kullanabileceği protein ve elektrolitlerin korunmasına yardımcı olur. Gerekli olmayan maddeler böbreklerden atılır mesaneye gelir üretradan geçip vücut dışına atılır. İdrar genellikle sarı renklidir ve açık duru renklidir ancak rengi miktarı konsantrasyonu ve içeriği çeşitli bileşenlere göre değişebilir.

Birçok hastalık erken dönemde idrarda anormal madde ölçümleriyle teşhis edilir. Anormallikler idrarda glukoz, protein, bilirubin, eritrosit, lökosit, kristaller ve bakteri gibi bileşenlerin anlamlı derecede artışı ile olur. Bunlar oluşur çünkü:

Kanda artmış miktarda madde vardır ve vücut bunları idrarla boşaltıp azaltmak istemektedir
Böbrek hastalıklarında böbreğin filtreleme gücü azalır veya,
Enfeksiyon gibi durumlarda bakteri olur
Tam bir idrar analizi üç farklı test aşamasından oluşur:

Kimyasal inceleme :hastalıklar ve sağlıkla ile ilgili bilgi veren 9 maddenin kimyasal olarak ölçümüdür.
Mikroskobik inceleme : İdrardaki hücre tiplerini, “cast”leri,kristalleri ve diğer bileşenleri (bakteri,mukus) tanımlayıp sayar.
Genellikle bir idrar analizi fiziksel ve kimyasal incelemeden ibarettir. Bu iki inceleme birkaç dakikada laboratuarda veya doktorun ofisinde yapılır. Mikrosakopik inceleme eğer fiziksel ve kimyasal incelemede anormal bir durum saptanırsa veya doktor özel olarak isterse yapılır.

Test için numune nasıl toplanır?
İdrar analizi için idrar her zaman toplanabilir. Sabah ilk idrar en değerli idrardır çünkü daha konsantredir ve anormal sonuçları yakalama şansı daha çoktur. İdrarı bakteri ve hücrelerle kontamine etme riskinden dolayı idrar tolamadan önce genital organın temizlenmesi önemlidir. Kadınlarda menstruel kan ve vajinal sekresyonlar idrarı kontamine edebilir.Kadınlar vajinanın labialarını önden arkaya doğru temizlemeli; erkekler penis ucunu temizlemelidir. İdrar çıkarmaya başlayınca önce bir miktar tuvalete işeyip sonra bir veya iki ons idrar, idrar kabına yapılmalı sonrada geri kalan kısmı tekrar tuvalete yapılmalıdır. Buna orta akım idrarı denir.

Bir idrar analizi ancak toplanan orta akım idrarı doktora veya laboratuvara kısa bir süre içerisinde ulaştırılırsa yardımcı olur. Eğer idrar transportu bir saatten daha uzun sürecekse idrar soğukta saklanmalı veya içine koruyucu madde konulmalıdır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Hayır gerek yoktur ancak temiz bir idrar toplanabilmesi için verilen önerilere uyulmalıdır.

Nasıl kullanılır?
İdrar analizi bir izlem ve/veya tanı aracı olarak kullanılır çünkü farklı böbrek hastalıkları ve metabolik hastalıklarla ilgili madde ve hücreleri saptar. Yaygın olarak ve rutin olarak takip edilen anormallikleri saptamak için kullanılır. Çoğu kez protein ve glukoz gibi maddeler idrarda hastalıklardan önce görülür ve problemler için haberdar edicidirler. İdrar yolu enfeksiyonları(İYE) ve üriner sistemin diğer enfeksiyonlarını saptamak için kullanılır. Böbrek hastalıkları gibi akut veya kronik durumlarda idrar analizi organ fonksiyonlarını,durumu ve tedaviye yanıtı izlemek için sık aralıklarla hızlı bir metod olarak kullanılabilir.

Ne zaman istenir?
Hastaneye kabul edilince rutin olarak idrar analizi yapılabilir. Bir sağlıklılık testi olarak, gebelik değerlendirme testi olarak veya planlanmış bir cerrahi öncesi yapılabilir. Bir idrar analizi genellikle eğer doktorunuz sizde aşağıdaki semptom veya belirtiler varsa isteyebilir:

karın ağrısı
yan ağrısı
ağrılı veya sık idrara çıkma
idrarda kan görülmesi
Bu test ayrıca hastanın iyiye mi kötüye mi gittiğini göstermek için kullanılabilir.

Test sonucu ne anlama gelir?
Bir idrar analizinin birçok yorumu olabilir. Bunlar bazı şeylerin kötüye gittiğinin bir uyarıcısı olarak birer kırmızı alarmdır. Genellikle miktarı anormal olarak artan madde(glukoz, protein veya kırmızı kan hücreleri gibi) sorunun ne olduğuna işaret eder. Fakat sonuçlar tam olarak doktora bulguların sebebini söylemez veya geçici veya kronik bir olay olup olmadığını göstermez.

Normal bir idrar tahlili de hiçbir hastalık olmadığını garanti etmez. Bazı insanlarda hastalığın erken dönemlerinde bir madde artışı olmazken, bazılarında hemen o gün artış olur (yani tek bir testte kaçırma olabilir). Çok seyreltik bir idrarda kimyasalların küçük artışı saptanamaz.

Daha detaylı bilgi için aşağıdaki linklere tıklayınız:

Fiziksel inceleme
Kimyasal inceleme
Mikroskobik inceleme

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
İdrar analizi, insan sağlığı ile ilgili genel bir bakış yaptıran bir testtir. Doktorunuz idrar analizini hasta şikayetleri, klinik bulgular ile ilişkilendirmeli ve diğer testlerdeki anormal bulgularla birlikte değerlendirmelidir; kapsamlı metabolk panel(KMP), tam kan sayımı(TKS), veya idrar kültürü (bir idrar yolu enfeksiyonuna bakmak için) testleri gibi.

Günün herhangi bir saati, idrar toplanması için önemli mi?
Her ne kadar sabah ilk idrar, daha konsantre olduğu için tercih edilsede bu bir tarama testidir ve zaman genellikle önemli değildir. Bununla beraber eğer doktor spesifik bir maddeye bakacaksa ona göre spesifik bir zaman da toplamsını söyelyebilir. Örneğin,eğer glukuz atılımına bakacaksa yemekten sonra idrar toplaması daha uygundur. Eğer çok az miktarda olan proteine bakacaksa konsantre idrar gerekir ve sabah ilk idrar daha uygundur.

Evde test yapabilmek için kitler mevcut mudur?
Her ne kadar bazı eczanelerde pH, idrar glukozu ve keton gibi parametreleri gösteren kimyasal inceleme için test stripleri satılsada; bu test özel gereçler ve teknik beceri istediği için ev testleri uygun değildir. Daha fazla bilgi için Ev Testleri makalesini okuyunuz.

Görsel İnceleme
Genel Bakış
İdrarın görsel incelenmesi sırasında, laboratuvar teknisyeni idrarın rengini ve berraklığını gözlemler. Bunlar, idrarda hangi maddelerin bulunabileceğine dair işaretler olabilir. Kimyasal ve mikroskobik incelemeler sırasında elde edilen sonuçlar ile birlikte yorumlanırlar. (Ayrıntılar için Kimyasal Muayene ve Mikroskop Muayene’ne bakınız).

İdrar rengi
İdrar çeşitli renklerde, çoğunlukla sarı tonlarında, çok soluk veya renksiz ila çok koyu veya kehribar renkleri arasında olabilir. Olağandışı veya anormal idrar renkleri, bir hastalık sürecinin sonucu olabilir, veya çeşitli ilaçlar (örn., Multivitamin kullanımı ile idrar parlak sarı renge dönebilir) veya belirli gıdaları yeme sonucunda olabilir. Örneğin bazı insanlar pancar yedikten sonra idrarları kırmızı renge dönebilir; bu renk pancarların doğal pigmentinden kaynaklanmaktadır ve endişeye neden olmamalıdır. Bununla birlikte, kırmızı renkli idrar, idrarda kan bulunduğu zaman ortaya çıkabilir ve hastalık veya idrar sisteminin bir kısmının hasar gördüğüne dair bir gösterge olabilir. Diğer bir örnek sarı-kahverengi veya yeşilimsi-kahverengi idrardır ve idrarda bilirubin belirtisi olabilir (bkz. Kimyasal Muayene bölümü).

İdrarın berraklığı
İdrarın berraklığı, idrarın ne kadar temiz olduğu anlamına gelir. Genellikle, laboratuvarlar aşağıdaki terimlerden birini kullanarak idrarın berraklığını bildirirler: berrak, hafif bulanık, bulanık veya tortulu. “Normal” idrar berrak veya bulanık olabilir. Bulanıklığa neden olan ancak normal sayılan maddeler mukus, sperm ve prostatik sıvı, deriden bulaşan hücreler, normal idrar kristalleri ve vücut losyonları ve tozları gibi bulaşıklardır. Kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri veya bakteriler gibi idrarı bulanık yapabilen diğer maddeler, dikkat gerektiren bir durumu gösterir.

Kimyasal İnceleme
Genel Bakış
Kimyasal incelemeyi gerçekleştirmek için, çoğu klinik laboratuvarlar ticari olarak hazırlanmış ve kimyasallar içeren test şeritlerini (strip) kullanmaktadır. Laboratuvar teknisyeni şeridi idrara daldırır, kimyasal reaksiyonlar şeritte bulunan pedlerin renklerini saniyeler ila birkaç dakika içinde değiştirir ve laboratuvar teknisyeni her test için sonucu belirler. Zamanlama hatalarını azaltmak ve renk yorumlamasındaki farklılıkları ortadan kaldırmak için, otomatik cihazlar test şeridinin sonuçlarını “okumak” için sıklıkla kullanılır.

Bir test pedinde renk değişimi derecesi mevcut madde miktarını gösterebilir. Örneğin, protein için test pedinde hafif bir renk değişikliği, idrarda bulunan az miktarda proteinin varlığını gösterebilirken, koyu bir renk değişikliği büyük miktarda olduğunu gösterebilir.

Herhangi bir anormal sonuç varsa, kimyasal inceleme sıklıkla idrarın mikroskobik incelemesi ile bağlantılı olarak yapılır. Her iki incelemeden elde edilen sonuçlar daha sonra yorum için birlikte değerlendirilir. Anormal bulguları ek idrar ve / veya kan testleri izleyebilir.

Test şeritlerini kullanarak en sık yapılan kimyasal testler aşağıda tanımlanmıştır.

Spesifik gravite (Dansite)
İdrarın özgül ağırlığı (spesifik gravite-SG) idrar konsantrasyonunun bir ölçüsüdür. Bu test sadece idrarın ne kadar konsantre olduğunu gösterir. Özgül ağırlık ölçümleri, saf suya kıyasla idrarda çözünen maddelerin miktarının karşılaştırılmasıdır. Herhangi bir madde yoksa, idrarın özgül ağırlığı 1.000 olacaktır (saf suyla aynıdır). İdrarda bazı maddeler olduğundan, SG 1.000 olan idrar mümkün değildir. Bir kişi kısa sürede aşırı miktarda su içerse veya büyük miktarda sıvıyı intravenöz (IV) yolla alırsa idrar özgül ağırlığı suyunkine çok yakın olabilir. Test üst sınırı, 1.035 özgül ağırlığı, sınırlı miktarda suda birçok maddeye sahip konsantre idrarı belirtir.

İdrar konsantrasyonunu bilmek sağlık çalışanlarına, değerlendirilmekte olan bir idrar örneğinin belirli bir maddeyi belirlemek için en iyi örnek olup olmadığını anlamasına yardımcı olur. Örneğin, eğer idrarda çok az miktarda protein varlığını arıyorsa, konsantre bir sabah idrar örneği en iyi örnek olacaktır.

pH
Özgül ağırlıkta olduğu gibi, tipik olan ancak “anormal” olmayan idrar pH değerleri vardır. İdrar, genellikle pH 6 civarında ve hafif asidiktir, ancak pH 4.5-8 arasında değişebilir. Böbrekler vücudun asit-baz dengesinin korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle, asidoz ya da alkaloz gibi asit ya da baz üreten herhangi bir durumda ya da asidik ya da bazik gıdaların yenmesi doğrudan idrar pH’sını etkileyebilir.

İdrar içinde çözünen bazı maddeler idrar asidik olduğunda kristaller oluşturmak üzere çöker; diğerleri idrar bazik olduğunda kristaller oluşturacaktır. Böbreklerde idrar üretilirken kristaller oluşursa böbrek taşı oluşabilir. Diyet veya ilaçlarla idrar pH’ını değiştirerek, bu kristallerin oluşumu azaltılır veya yok edilebilir.

Protein
Şeritte bulunan Protein test pedi, idrarda albümin miktarının kabaca bir tahmini sağlar. Albumin kandaki toplam proteinin yaklaşık % 60’ını oluşturur. Normalde, idrarda protein hiç olmaz veya az miktarda olabilir. İdrar proteini yükseldiğinde, bu kişide proteinüri adı verilen bir durum bulunur.

Proteinüri bazen sağlıklı kişilerde görülebilir. Sağlıklı insanlar, örneğin, stres, egzersiz, ateş, aspirin tedavisi veya soğuk maruziyeti nedeniyle geçici veya inatçı proteinüriye sahip olabilirler. Bu koşullar düzeldikten sonra proteinürinin kalıcı olup olmadığını belirlemek için test tekrarlanabilir

Eser miktarda protein tespit edilirse ve kişinin belirtileri, semptomları ve tıbbi öyküsüne bağlı olarak daha sonra tekrar idrar analizi ile proteine bakılarak durumun devam edip etmediğine bakılır.

İdrar analizinde büyük miktarda protein tespit edilirse ve / veya tekrarlanan testlerde protein görülmeye devam ederse, takip testi olarak 24 saatlik idrarda protein testi yapılabilir. Test şeridi öncelikle albümini ölçtüğünden, doktorunuz albumin dışındaki proteinlerin idrar içine salındığından şüphelenirse yine 24 saatlik idrarda proteini testini isteyebilir.

İdrardaki protein böbrek hastalığının bir belirtisi olabilir. Böbrek disfonksiyonu gelişmeye başladığında idrarda az miktarda albumin bulunabilir. İdrar albumin testi adı verilen farklı bir test, idrarda az miktarda albumin ölçebilmektedir. İdrar albümin testi idrar analizinde kullanılan şeritlere göre albumin için daha duyarlıdır ve diyabet ve yüksek tansiyon gibi kronik hastyalığı olan ve böbrek hastalığı geliştirme riski taşıyan kişileri taramak için rutin olarak kullanılır.

Proteinüri birçok diğer hastalık ve durumla da ilişkili olabilir. Doktorunuz, idrarda protein nedeninin belirlenmesine yardımcı olmak için başka tür takip testleri isteyebilir. Daha fazla bilgi için, Proteinüri ve Böbrek Hastalığı ile ilgili makalelere bakın.

Glukoz
Normalde idrarda glukoz bulunmaz. Glukoz mevcut olduğunda, duruma glukozüri adı verilir. Aşağıdaki durumlara bağlı olarak gelişebilir:

Kontrolsüz şeker hastalığı olan kişilerde görülebileceği gibi aşırı yüksek bir kan şekeri seviyesi
“Böbrek eşiğinde” bir azalma ile birlikte kan şekeri seviyeleri belli bir konsantrasyona ulaştığında, böbrekler kan glukoz konsantrasyonlarını azaltmak için glukozu idrarla birlikte atmaya başlar. Bazen eşik konsantrasyonu azaltılarak glukoz daha düşük konsantrasyonlarda idrara geçer
Glukozüriye neden olabilen bazı diğer durumlar hormonal bozukluklar, karaciğer hastalığı, ilaçlar ve gebeliktir. Glukozüri oluştuğunda, açlık kan şekeri gibi diğer bazı testler genellikle spesifik nedeni daha ayrıntılı belirlemek için yapılır.

Ketonlar
Keton normalde idrarda bulunmaz. Bunlar yağ metabolizmasının ara ürünlerini oluştururlar. Glukoz, vücudun hücrelerine bir enerji kaynağı olarak bulunmadığında üretilirler. Bir kişi yeterli karbonhidrat yemediğinde (örneğin, açlık veya yüksek proteinli diyetlerde) veya bir kişinin vücudunun karbonhidratları doğru bir şekilde kullanamaması durumunda oluşabilir. Karbonhidrat bulunmadığı zaman, vücut, yerine getirilmesi gereken fonksiyonlar için gereken enerjiyi elde etmek için yağları metabolize eder. Zorlu egzersiz, soğuğa maruziyet, sık ve uzun süreli kusma ve çeşitli sindirim sistemi hastalıkları, yağ metabolizmasını artırabilir ve ketonüriye neden olabilir.

Şeker hastası olan bir kimsede, idrardaki ketonlar yetersiz insülinin erken bir göstergesi de olabilir. Şeker hastası yetersiz insülinle kandaki glukozu işleyemez ve bunun yerine yağ metabolize eder. Bu, ketonların kanda birikmesine ve ilk olarak ketozun ortaya çıkmasına ve daha sonra metabolik asidozun bir biçimi olan ketoasidoza ilerlemesine neden olabilir. Fazla ketonlar ve glukoz, böbrekler tarafından vücuttan atılmak üzere idrara dökülür. Diyabetik ketoasidoz (DKA) adı verilen bu durum, en sık kontrolsüz tip 1 diyabet ile görülür ve acil bir durum olabilir.

Kan (Hemoglobin) ve Myoglobin
Bu test, idrarda hemoglobin tespiti için kullanılır (hemoglobinüri). Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde (RBC-eritrosit) bulunan ve oksijen taşıyan bir proteindir. İdrar içindeki varlığı idrardaki kanı (hematüri olarak bilinir) gösterir.

Az miktarda eritrosit normal olarak idrarda bulunur ve genellikle “negatif” bir kimyasal test ile sonuçlanır. Hemoglobin miktarı ve / veya artmış eritrosit sayısı, “pozitif” bir kimyasal test sonucu olarak tespit edilir. Bu testin sonuçları tipik olarak idrarda eritrositlerin olup olmadığını belirlemek için yapılan idrarın mikroskobik incelemesiyle birlikte yorumlanır. Bu testte mikroskopta eritrositin görülemediği pozitif bir sonuç, idrar içindeki hemoglobin varlığının (Eritrositler parçalandığında oluşabilir) veya miyoglobinin (kas hasarı) varlığına işaret edebilir. (Miyoglobine ilişkin makaleye bakın.)

İdrardaki kan normal bir bulgu değildir, ancak görülmesi nadir de değildir ve alarm için bir neden de değildir. Doktorunuz kanın kaynağını ve altta yatan sebebini belirlemeye çalışmak için daha fazla araştırma yapacaktır ve kanın kalıcı olup olmadığını belirlemek için tekrar test isteyebilir.

Aşağıdaki “Mikroskopik Muayene: Kırmızı Kan Hücreleri” ne bakınız

Lökosit esteraz
Lökosit esteraz, çoğu beyaz kan hücresinde (WBC-lökositler) bulunan bir enzimdir. Birkaç beyaz kan hücresi normal olarak idrarda bulunur ve genellikle negatif bir kimyasal test sonucu verir. İdrar içindeki lökosit sayısı önemli ölçüde arttığında, bu tarama testi pozitif olacaktır. Bu testin sonuçları idrarın mikroskopik bir incelemesinde lökositvarlığına bakılarak değerlendirilecektir.

Bu test pozitif olduğunda ve / veya idrardaki lökosit sayısı yüksek olduğunda, üriner sistem veya böbreklerde iltihaplanma olduğu belirtilebilir. İdrarda lmkositlerin en sık görülme nedeni mesane veya böbrek enfeksiyonu gibi bakteriyel idrar yolu enfeksiyonudur (İYE). Mikroskopik muayenede lökositlere ek olarak bakteri ve eritrositte görülebilir. Bakteriler varsa, nitrit için kimyasal test de pozitif olabilir (aşağıya bakınız).

Nitrit
Bu test nitriti algılar ve birçok bakterinin nitratı (idrarda normal bir madde) nitrite dönüştürebileceğine dayanır. Normalde, üriner sistem ve idrar, bakteri ve nitritten arındırılmıştır. Bakteriler üriner sisteme girdiklerinde idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilirler. Pozitif bir nitrit test sonucu, bir idrar yolu enfeksiyonunu (İYE) gösterebilir. Bununla birlikte, bütün bakteriler nitratı nitrite dönüştürme yeteneğine sahip olmadığından, negatif nitrit testine rağmen birisi halen bir İYE’ye sahip olabilir. Bu testin sonuçları lökosit esteraz (yukarıda) ve mikroskobik bir inceleme ile birlikte ele alınmalıdır.

Bilirubin
Bu test, idrarda bilirubin için tarama yapar. Normal, sağlıklı bireylerin idrarında Bilirubin bulunmaz. Parçalanan ve dolaşımdan uzaklaştırılan RBC’lerin hemoglobininden karaciğer tarafından üretilen bir atık üründür. Gıdaların sindirimine yardım etmek için barsaklara salınan bir sıvının- safranın- bileşeni haline gelir.

Safra kesesi tıkanıklığı veya hepatit gibi bazı karaciğer hastalıklarında aşırı miktarda bilirubin kanda birikebilir ve idrarla atılır. İdrarda bilirubin varlığı, karaciğer hastalığının erken bir göstergesidir ve sarılık gibi klinik belirtiler ortaya çıkmadan önce ortaya çıkabilir.

Bu testin sonuçları ürobilinojenin (aşağıda) sonucuyla birlikte değerlendirilecektir. Pozitif ise, doktorunuzı büyük olasılıkla karaciğer paneli gibi diğer laboratuvar testlerini isteyecektir.

Ürobilinojen
Bu test idrarda ürobilinojeni tarar. Sonuçlar idrar bilirubin ile birlikte değerlendirilir (yukarıdaki).

Urobilinojen normal olarak düşük konsantrasyonlarda idrarda bulunur. Barsaklarda Bilirubinden oluşur ve bunun bir kısmı kana geri emilir. Pozitif test sonuçları, viral hepatit, siroz, uyuşturucu veya toksik maddelere bağlı karaciğer hasarı veya artmış RBC yıkımı (hemolitik anemi) ile ilişkili durumlar gibi karaciğer hastalıklarını gösterebilir. İdrar bilirubin ve / veya karaciğer fonksiyon bozukluğu belirtileri gösteren bir hastada idrar ürobilinojeni düşük veya mevcut olmadığında hepatik veya safra yollarında tıkanıklığın varlığına işaret edebilir.

Askorbik asit (C vitamini)
Bazen, C vitamini veya multivitamin alan insanların idrarında büyük miktarda askorbik asit bulunabilir. Bu durumdan şüphelenildiğinde, bir laboratuvar çalışanı örneği askorbik asit (vitamin C) için test edebilir, çünkü idrar analizinde kullanılan kimyasal test şeridinin bazı sonuçlarının doğruluğuna etki ederek, yanlışlıkla düşük veya yanlış negatif sonuçlara neden olabilir. İdrar analizinde şeritle bakılan testlerden etkilenebilecek olan testler; glukoz, kan, bilirubin, nitrit ve lökosit esterazdır.

Mikroskopik İnceleme
Genel Bakış
Mikroskopik inceleme rutin idrar tetkikinin bir parçası olarak yapılabilir veya yapılmayabilir. Genellikle, fiziksel veya kimyasal inceleme sonucunda anormal bulgular olduğunda yapılır.

Mikroskopik inceleme idrarın santrifüjü sonrası tüpün altına çöken maddelerin oluşturduğu sediment üzerinde yapılır. Tüpün üstündeki sıvı atılır ve kalan sıvı damlaları bir mikroskopta incelenir. Hücreler, kristaller ve diğer maddeler sayılır ve “düşük güç alanı başına” (LPF) veya “yüksek güç alanı başına” (HPF) olarak gözlemlenen sayı olarak rapor edilir. Buna ek olarak, varsa bazı organizmalar, epitel hücreleri, bakteri ve kristaller “az sayıda”, “orta” veya “çok” olarak tahmin edilir. İdrar mikroskopik incelemesinde görülebilen hücreler ve diğer maddeler aşağıda listelenmiştir.

Eritrositler (RBC)
Normal olarak idrar sedimentinde birkaç eritrosit (RBC) bulunur (yüksek güç alanına göre 0-5 RBC, HPF). Hemoglobin için pozitif bir kimyasal test ve mikroskop altında görülen RBC’lerin sayısındaki bir artış, idrarda kan bulunduğu anlamına gelir. Bununla birlikte, bu test kanın nereden geldiğini tespit etmek için kullanılamaz. Örneğin, idrarda hemoroid kanından veya vajinal kanamadan kaynaklanan kan bulaşması üriner sistem kanamasından ayırt edilemez. Bu nedenle, bir idrar örneğini doğru şekilde toplamak önemlidir ve kadınlar, bir idrar örneği kendilerinden istediğinde menstruasyon dönemlerindeyse bunu doktoruna ve laboratuvar çalışanlarına söylemelidir.

İdrardaki kan normal bir bulgu değildir, ancak bu hem nadir değildir ve hem de alarm için bir neden değildir. Hematüri, bir doktorun kanın altta yatan sebebini belirlemeye çalışmak için daha fazla araştırmasını isteyen bir işarettir. Soruşturmanın bir parçası olarak bir doktor bir kişinin tıbbi geçmişini, fizik muayenesini ve eşlik eden bulgu ve belirtilerini değerlendirecektir. Kaynağı belirlemeye yardımcı olması için ek idrar ve kan testleri yapılabilir.

Hematüri’nin altta yatan nedenlerinden bazıları kalıcı bir zararı olmayan benign, geçici durumlardır ve çok az tedavi ile veya tedavisiz geçerler. İdrarda lökosit ve bakterilerle birlikte kan varsa, antibiyotiklerle kolaylıkla tedavi edilebilen bir idrar yolu enfeksiyonu bunun nedeni olabilir. Bununla birlikte, bazı hematüri nedenleri kritik durumlar olabilir veya tedavi ve izlemeyi gerektiren kronik bir durumu temsil edebilir.

Lökosit (WBC)
İdrar sedimentindeki WBC sayısı normalde düşüktür (yüksek güç alanı başına 0-5 WBC’dir, HPF). WBC’ler vajinal sekresyonlardan gelen bir bulaşıklık olabilir.

İdrarda mikroskop altında görülen artmış sayıda WBC ve/veya lökosit esteraz için pozitif şerit testi, üriner sistemin herhangi bir yerinde bir enfeksiyon veya iltihabi gösterebilir. Bakterilerle birlikte görüldüğünde (aşağıya bakınız) muhtemel bir idrar yolu enfeksiyonunu gösterir.

Epitel hücreleri
Epitel hücreleri genellikle düşük güç alanı (LPF) başına “birkaç”, “orta” veya “çok” olarak bildirilir. Normal olarak, erkeklerde ve kadınlarda idrar sedimentinde birkaç epitel hücresi bulunur. Enfeksiyonlar, inflamasyon ve maligniteler gibi durumlarda artmış sayıda epitel hücresi mevcuttur. Mevcut hücre türlerini belirlemek bazen bazı koşulları belirlemeye yardımcı olabilir. Örneğin, büyük miktarda parçalanan hemoglobin (hemosiderin) içeren epitel hücreleri, şu anda idrarda hiç bulunmasa bile, son zamanlarda idrarda eritrosit veya hemoglobin bulunduğunu gösterebilir.

Bakteri, maya ve parazitler
Sağlıklı insanlarda idrar yolu sterildir ve idrar örneği “orta idrar” örneği olarak toplanırsa mikroskop altında idrar sedimentinde bakteri görülmez. Normal olarak ciltte ya da vajinal sekresyonlarda yaşayan bakterilerin idrar örneğini kirletmesini önlemek için, özellikle kadınlarda örnek toplanırken özel dikkat gösterilmelidir.

Bakteriler görülürse, bunlar genellikle yüksek güç alanına (HPF) göre “az”, “orta” veya “çok” olarak bildirilir.

Çevredeki deriden gelen bakteri üretradan üriner sisteme girebilir ve mesaneye kadar ilerleyerek idrar yolu enfeksiyonuna (İYE) neden olabilir. Enfeksiyon tedavi edilmezse, sonuçta böbreklere taşınabilir ve böbrek hastalığına (piyelonefrit) neden olabilir. Bir kişinin komplikasyonsuz alt üriner sistem enfeksiyonu varsa, o zaman kişi idrar kültürü testi gerekmeksizin tedavi edilebilir. Bununla birlikte, kişinin tekrarlayan İYE’leri varsa, şüpheli bir komplikasyonlu enfeksiyonu varsa veya hastaneye kaldırılmışsa, tedaviye yardımcı olması için bir idrar kültürü ve duyarlılık testi yapılabilir. (Ayrıntılar için İdrar Kültürü makalesine bakın.)
Kadınlarda (ve nadiren erkeklerde) maya idrarda da bulunabilir. Genellikle vajinal maya enfeksiyonu olan kadınlarda görülür çünkü toplama sırasında idrar vajinal sekresyonlarla kontamine olmuştur. Eğer idrarda maya gözlenirse, kişi maya enfeksiyonu nedeniyle tedavi edilebilir.
Trichomonas vaginalis, kadınların idrarında veya nadiren erkeklerde bulunabilen bir parazittir. Mayalarda olduğu gibi, T. vaginalis de vajinal kanalı enfekte eder ve idrar içindeki varlığı, numunelerin toplanması sırasında kontaminasyondan kaynaklanır. Bunlar bir idrar analizi sırasında bulunursa, vajinal enfeksiyonu aramak için Trichomonas testi yapılabilir.

Silendirler
Silendirler, böbrek hücreleri tarafından idrara salınan pıhtılaşmış proteinden oluşmuş silindirik parçacıklardır. Böbreklerin tübüller olarak bilinen uzun, ince, içi boş kanallarında oluşurlar ve genellikle tübülün şeklini alırlar (dolayısıyla adı). Mikroskop altında, genellikle bir “sosis” şekline benzerler ve sağlıklı insanlarda neredeyse berrak görünürler. Bu tür silendirlere “hyalin” silendiri denir. Normalde, sağlıklı insanların düşük güç alanı (LPF) başına birkaç (0-5) hyalin silendiri olabilir. Yorucu egzersizi takiben daha fazla hyalin silendir atımı tespit edilebilir.

Diğer silendir tipleri farklı böbrek hastalıkları ile ilişkilidir ve idrarda bulunan silendir tipleri hangi bozukluğun böbrekleri etkilediği konusunda ipucu verebilir. Eritrosit ve lökosit içeren hücresel silendirler bir böbrek bozukluğunu gösterir. Silendir çeşitlerinin bazı diğer örnekleri granüler silendir, yağ silendir ve mumlu silendirleri içerir. Böbrekte bir hastalık süreci olduğunda, hücreler veya diğer maddeler, silendir oluşurken protein içine sıkışabilir. Bu olduğunda silendir, içinde bulunan maddelerle, örneğin eritrosit silendir veya lökosit silendir olarak tanımlanır.

Böbrekleri etkileyebilecek durum ve hastalık türleri hakkında daha fazla bilgi için Böbrek Hastalığı hakkındaki makaleyi okuyun.

Kristaller
İdrar birçok çözünmüş madde – vücudun ortadan kaldırması gereken atık kimyasallar içerir. Bu çözünenler aşağıdaki durumlarda idrarda belirli bir maddenin kristallerini oluşturabilirler:

İdrar pH’sı giderek daha fazla asidik veya baziktir;
Çözünmüş maddelerin konsantrasyonu artmıştır; ve
İdrar ısısı bunların oluşumunu teşvik eder.
Kristaller şekli, rengi ve idrar pH’ına göre tanımlanır. Küçük, kum benzeri parçacıklar gibi belirli bir şekli olmayan (amorf) veya iğne benzeri gibi özel şekilleri olabilir. Kristaller tipik olarak idrarda bulunan çözünenlerden oluşuyorsa “normal” kabul edilir; bunlar genellikle idrar toplandıktan sonra idrarın soğumaya başlamasıyla oluşurlar ve vücutta mevcut değildirler. Sağlıklı bireylerin idrarında bulunan bazı kristaller şunlardır:

Amorf üratlar
Ürik asit kristalleri
Kalsiyum okzalat
Amorf fosfatlar
Kristaller normal olarak idrarda olmayan maddelerden oluşuyorsa, bunlar “anormal” kabul edilir. Anormal kristaller anormal bir metabolik süreci gösterebilir. Bunlardan bazıları:

Kalsiyum karbonat
Sistin
Tirozin
Lösin
İdrar oluşurken böbrekler içerisinde normal veya anormal kristaller oluşabilir ve bunlar bir araya gelerek böbrek taşlarını oluşturabilirler. Bu taşlar böbreğin kendisinde veya üreterlerde yerleşerek aşırı derecede ağrıya neden olabilir.

İdrarda ilaçlar ve röntgen boyası da kristallenebilir. Dolayısıyla, laboratuvar çalışanları idrar kristallerinin tanımlanmasına aşina ve eğitim almış olmalıdır.

---

Kaynakça : labtestsonline