Diğer adları : Kan şekeri Açlık kan şekeri AKŞ Açlık kan şekeri Açlık kan glukozu Açlık plazma glukozu Oral glukoz Tolerans Testi OGTT İdrar glukozu
Resmi adı : Kan glukozu; İdrar glukozu

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Kan şekerinizin sağlıklı değer aralığı içinde olup olmadığını belirlemek, hiperglisemi , hipoglisemi, diyabet ve prediyabet araştırması yapmak, tanılarını koymak ve takipleri için bu test istenir.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Düzenli fizik muayenenin bir bölümü olarak, kan şekerinizin yüksek veya düşük olduğunu düşündüren belirtileriniz varsa, gebelik sırasında, diyabetikseniz hastalığınız sırasında günde birkaç kez kan şekeri düzeylerini izlemek için bu test yapılır.

İdrar glukozu: Genellikle idrar tahlilinin bir bölümü olarak bu test istenir.

Gerekli Numune Nedir?
Bir kol damarınızdan alınan kan numunesi; hastanın kendi kendini kontrolü için deri delinerek alınan bir damla kan, bazen rastgele zamanda alınan idrar numunesi kullanılır. Bazı diyabet hastalarında, 5 dakikada bir kan şekerinizi ölçen ve karın derisi altına yerleştirilen küçük bir tel sensörden ibaret sürekli glukoz ölçen bir cihaz kullanılabilir.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Genellikle kan şekeri testi yaptırmadan 8 saat öncesine kadar aç kalmanız, hiçbir şey yememeniz, sudan başka bir şey içmemeniz önerilmektedir. Ancak diyabetlilerde, diyabeti en iyi kontrol altına almak için kan şekeri düzeyleri sıklıkla hem açken hem de öğünlerden sonra kontrol edilmektedir.

Ne test edilmektedir?
Glukoz vücut için başlıca enerji kaynağı olarak işlev gören basit bir şeker türüdür. Aldığımız karbonhidratlar glukoza (ve bazı birkaç basit şekere) parçalanır, ince bağırsaklar tarafından emilir ve kan dolaşımına girer. Vücut hücrelerinin çoğu enerji üretimi için glukoza gerek duymaktadır. Beyin ve sinir sistemi hücreleri enerji için glukoza gerek duymakla kalmazlar, kan glukoz konsantrasyonu belli bir düzeyin üstünde olmadıkça işlev göremezler.

Vücudun glukoz kullanımı pankreas tarafından üretilen bir hormon olan insülinin varlığına bağımlıdır. İnsülin bir trafik polisi gibi davranarak glukozu vücudun hücreleri içine taşır, vücudu fazla enerjiyi kısa dönemde glikojen ve/veya yağ hücreleri içinde trigliseritler olarak depolamaya yönlendirir. Glukoz veya insülinsiz yaşayamayız, glukoz ve insülin denge içinde olmalıdır.

Normalde yemekten sonra kan şekeri düzeyleri hafifçe yükselmekte ve bu düzeyleri düşürmek için insülin salgılanmaktadır. Salgılanan insülin miktarı öğünün büyüklüğü ve içeriğiyle uyumlu olmalıdır. Kan şekeri, öğünler arasında veya zorlu bir çalışmadan sonra olabildiği gibi çok fazla düşerse glukagon (başka bir pankreas hormonu) salgılanarak karaciğere glikojenin bir bölümünü glukoza döndürmesini ve kan şekeri düzeylerini yükseltmesini söyler. Glukoz/insülin geri bildirim mekanizması uygun biçimde çalışıyorsa kan glukoz miktarı oldukça sabit düzeylerde kalmaktadır. Denge bozulup kan şekeri düzeyleri yükseldiğinde, vücut hem insülin üretimini artırarak hem de idrarla glukoz atarak dengeyi kurmaya çalışır.

Şiddetli, akut hiperglisemi veya hipoglisemi; organ yetmezliği, beyin hasarı, koma ve aşırı olgularda ölüme neden olarak yaşamı tehdit edici olabilir. Kronik hipertansiyon böbrekler, gözler, kalp, kan damarları ve sinirler gibi vücut organlarında ilerleyici hasara neden olabilmektedir. Kronik hipoglisemi beyin ve sinir hasarına neden olabilmektedir.

Bazı kadınlarda gebelik sırasında gestasyonel diyabet (gebelik diyabeti)denilen bir diyabet tipi oluşmaktadır. Tedavi edilmezse bu annelerin düşük glukoz düzeylerine sahip olabilen çocuklar doğurmalarına neden olabilmektedir. .Gebelik diyabeti olanlarda ilerde diyabet gelişebilir veya gelişmeyebilir.

Test için numune nasıl toplanır?
Bir kol damarınızdan alınan iğneyle alınan kan numunesi veya küçük, ucu sivri bir lansetle derinizi delerek alınan bir damla kan kullanılır. Bazen rastgele zamanda alınan idrar numunesi kullanılır. Bazı diyabetik hastalar, karın derisi altına küçük bir sensör (algılayıcı) teli sokulan ve bir yapışkan bantla yerinde tutulan sürekli kan şekeri izlem cihazını kullanabilirler. Sensör beş dakikada bir kan şekeri düzeylerini ölçmekte ve sonuçları hastanın giysisine tutturulmuş bir cihaza göndermektedir. Cihazın dijital ekranı hastanın kan şekerini gerçek zamanlı olarak bilmesini sağlar.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?

Tarama testi için kan şekeri testinden en azından 8 saat öncesine kadar aç kalmanız, su dışında hiçbir şey yiyip içmemeniz önerilir. Diyabet tanısı konanlar sıklıkla hem açken hem de öğünlerden sonra test edilir. glukoz tolerans testi ilk kan numunesi için aç kalmanızı ve daha sonra belirlenmiş miktarda glukoz içeren bir sıvı içmenizi gerektirir. Daha sonra belirlenmiş zamanlarda ardışık kan numuneleri alınır.

Nasıl kullanılır?
Numunenin toplanması sırasında kandaki şeker miktarını ölçmek için kan şekeri testi istenir. Hem hiperglisemi hem de hipoglisemiyi saptamak , diyabet tanısı koymaya yardımcı olmak ve diyabetli kişilerde kan şekeri düzeylerini takip için bu testten yararlanılır. Kan şekeri açken ( 8-10 saatlik açlıktan sonra), herhangi bir zamanda , bir öğünden sonra (postprandiyal) ve/veya bir oral glukoz tolerans testinin (OGTT / GTT) bir bileşeni olarak ölçülebilir. OGTT, bir dizi kan şekeri testinden ibarettir. Açlık kan şekeri için numune alındıktan sonra hasta sistemlerini “zorlamak için” standart bir glukoz çözeltisi içer. Ardından kan şekeri düzeylerini takip için ilaveten belli aralıklarla bir veya birden fazla sayıda kan şekeri testleri uygulanır. Diyabet tanısı koymaya yardımcı olmak ve yüksek kan şekeri düzeylerini takip testi olarak OGTT istenebilir.

Bir çok diyabet kuruluşu, diyabet tanısı koymak için açlık kan şekeri veya OGTT ‘yi önermekle birlikte diyabet tanısını doğrulama amacıyla testin farklı zamanlarda günde iki kez yapılması gerektiğini belirtmektedir.

Gebe kadınların çoğu OGTT’nin bir versiyonu olan 1 saatlik glukoz yükleme testini kullanarak gebeliğin 24.-28. haftaları arasında geçici bir hiperglisemi formu olan gestasyonel diyabet (gebelik diyabeti) açısından taranır. Açlık kan şekeri veya rastgele zamanda yapılan glukoz testi sonuçları gebe olmayan kadınlarda diyabet tanısı koymak için kullanılan değerlerin üstündeyse kadında gebelik diyabeti olduğu düşünüldüğünden ne tarama testleri ne de glukoz tolerans testine gerek kalır. Bir saatlik düzey tanımlanmış değerden daha yüksekse hastanın durumunu açıklığa kavuşturmak için daha uzun süre OGTT testleri uygulanır.

Kan şekerlerinin normale göre ne kadar yüksek veya azalmış olduğunu, hangi oral ilaçlar veya insülinin (insülinlerin) gerekli olabildiğini belirlemek için diyabetliler, sıklıkla günde birkaç kez kan şekeri düzeylerini kontrol etmelidir. Bu kontrol için genellikle deri delinip bir glukoz şerit üstüne bir damla kan damlatılır ve bu şerit, kan şekeri değerini dijital ekran üzerinde gösteren bir glukoz ölçüm cihazı içine sokulur.

Hipoglisemi olabildiğinden kuşkulanılanlarda tanıyı doğrulamak için “Whipple üçlemesinin” bir bölümü olarak kan şekeri düzeyleri ölçülür (“Bilmem gereken başka bir şey var mı ?” bölümüne bkz).

Nadiren idrar glukoz testi de istenmektedir. Bir zamanlar diyabetlileri izlemek için kullanılmasına rağmen halen yerine büyük ölçüde daha duyarlı ve “gerçek zamanlı” kan şekeri testi geçmiştir. İdrar tahlili yapıldığı sırada diğer bileşenlerle birlikte idrarda şekere de bakılabilir. Doktor hastada idrar yolu enfeksiyonundan kuşkulandığında veya başka çeşitli nedenlerden dolayı bir fizik muayene ve doğum öncesi kontrolün bir bölümü olarak idrar tahlili isteyebilir. Doktor yüksek idrar glukoz düzeylerini kan şekeri testleriyle takip edebilir.

Ne zaman istenir?
Sağlıklı, diyabet ve prediyabeti belirtileri olmayan kişileri tarama testi olarak kan şekeri testi yapılabilir. Kamu sağlığı fuarlarında veya işyeri sağlık programlarının bir bölümü olarak glukoz taraması yapılabilir. Hastada rutin fizik muayene sırasında da bu test istenebilir. Ailesinde diyabet geçmişi olanlar, aşırı kilolular, 40-45 yaşından yaşlılar gibi diyabet geliştirme riski yüksek olanlar için tarama testleri özellikle önemlidir.

Kişide aşağıdakiler gibi hiperglisemi

Artmış susuzluk hissi
Sık işeme
Bitkinlik
Bulanık görme
Yavaş iyileşen enfeksiyonlar
veya hipoglisemi bulguları varlığında kan şekeri testi istenebilir:

Terleme
Açlık hissi
Titreme
Kaygılanmalar
Zihin bulanıklığı
Bulanık görme
Bayılma ve bilinç kaybı gibi hastalık belirtilerine düşük veya yüksek glukoz düzeylerinin katkıda bulunup bulunmadığını belirleme amacıyla acil durumlarda kan şekeri testi de yapılmaktadır. Hastada prediyabet varsa ( açlık kan şekeri veya OGTT düzeyleri normalden daha yüksek, ancak diyabetik olarak tanımlananlara göre daha düşük) doktor hastanın durumunu takip için düzenli aralıklarla kan şekeri testi isteyecektir. Diyabeti olduğu bilinenler için doktorlar belli bir süre glukoz kontrolünü takip için hemoglobin A1c gibi diğer testlerle birlikte kan şekeri düzeylerini ölçmek isteyecektir. Ara sıra insülin üretimini izlemek için insulin ve C-peptit ile birlikte kan şekeri düzeyinin tayini istenebilir.

Diyabetlilerden günde bir veya birkaç kez kan şekeri düzeylerini takip etmeleri ve doktorları tarafından önerilen tedavi seçeneklerini belirlemesi istenebilir.

Gebe kadınlar erken bulgular ortaya çıkmadığı veya hastalar daha önce gebelik diyabeti geçirmedikleri takdirde, genellikle gebeliklerinin geç dönemlerinde gestasyonel diyabet açısından taranır. Gebelik diyabeti olan kadından doktor durumunu takip için gebeliğinin geri kalan bölümünde ve doğumdan sonra kan şekeri testleri yaptırmasını isteyecektir.

Test sonucu ne anlama gelir?
Yüksek kan şekeri düzeyleri en büyük sıklıkla diyabete işaret etmekle birlikte birçok başka hastalık ve rahatsızlık da kan şekeri düzeylerinin yükselmesine neden olabilmektedir. Aşağıdaki bilgiler test sonuçlarının anlamını özetlemektedir.

Açlık Kan Şekeri
KAN ŞEKERİ DÜZEYİ ANLAMI
70 – 99 mg/dL (3,9 – 5,5 mmol/L) Normal açlık kan şekeri
100 – 125 mg/dL (5,6- 6,9 mmol/L) Anormal açlık kan şekeri (pre-diyabet)
Birden fazla ölçümde ≥ 126 mg/dL (≥ 7,0 mmol/L) Diyabet
Oral glukoz Tolerans Testi (OGTT)
Düzeyler yalnızca gebe olmayanlar için geçerlidir. Yetmiş beş gram glukoz içtikten 2 saat sonra numune alınır.
KAN ŞEKERİ DÜZEYİ ANLAMI
< 140 mg/dL (7,8 mmol/L) Normal glukoz toleransı 140- 200 mg/dL (7,8 – 11,1 mmol/L) Bozulmuş glukoz toleransı (pre-diyabet)) Birden fazla ölçümde > 200 mg/dL (11,1 mmol/L) Diyabet
Gebelik Diyabeti Taraması : glukoz Yükleme Testi
Elli gram glukoz içildikten 1 saat sonra numune alınır.
KAN ŞEKERİ DÜZEYİ ANLAMI
< 140* mg/dL (7,8 mmol/L) Tarama testi normal
≥ 140* mg/dL (7.8 mmol/L) Anormal, (aşağıya bkz) OGTT’ye gerek vardır.
* Bazı otoriteler gebelik diyabeti olan kadınların % 80’ini saptayan 140 mg/dL’lik (7,8 mmol/L) eşik değer yerine bu kadınların % 90’ına tanı koyduran 130 mg/dL’lik sınır değeri kullanmaktadır.
Gebelik Diyabeti Tanısal Test: OGTT
Yüz gram glukoz içtikten sonra numune alınır (glukoz yüklemesi).
NUMUNE TOPLAMA ZAMANI HEDEF DÜZEY
Açlık kan şekeri * (glukoz yüklemesinden önce) 95 mg/dL (5,3 mmol/L)
glukoz yüklemesinden 1 saat sonra 180 mg/dL (10,0 mmol/L)
glukoz yüklemesinden 2 saat sonra 155 mg/dL (8.6 mmol/L)
glukoz yüklemesinden 3 saat sonra* 140 mg/dL (7.8 mmol/L)
ENDİKASYON : İki ve/veya daha fazla sayıda ölçüm hedef düzeyi karşılıyor veya onu aşıyorsa gebelik diyabeti tanısı konur.
* Yetmiş beş gram glukozla yükleme yapılabilmesine rağmen bu yöntemin geçerliliği 100 gram glukoz yüklemesiyle yapılan OGTT testi gibi iyice onaylanmamıştır. Eğer 75 gr glukoz kullanılırsa 3 saat sonra numune alınır.

Kan şekeri düzeylerinde yükselmeye yol açabilen diğer bazı hastalıklar ve rahatsızlıklar:

Akromegali
Akut stres (örneğin travma, kalp krizi ve inmeye yanıt olarak )
Kronik böbrek yetmezliği
Cushing sendromu
İlaçlar: kortikosteroitler, trisiklik antidepresanlar, idrar söktürücüler, epinefrin, östrojenler (doğum kontrol hapları ve hormon yedekleme tedavisi), lityum, fenitoin (Dilantin), salisilatlar
Aşırı miktarda besin alımı
Hipertiroidizm
Pankreas kanseri
Pankreatit
Düşük -saptanamayan idrar glukoz sonuçlarının normal olduğu düşünülür. Kan şekerini yükselten her neden idrar glukoz düzeylerini de yükseltme potansiyeli taşımaktadır. Östrojenler ve kloralhidrat gibi ilaçlar ve bazı böbrek hastalığı formlarında idrar glukoz düzeylerinin yükseldiği görülebilir.

Prediyabette orta derecede yüksek kan düzeyler, görülebilir. Bu anormal durum ele alınmazsa sıklıkla tip 2 diyabete yol açmaktadır.

Aşağıdaki durumlarda düşük kan şekeri düzeyleri (hipoglisemi) de görülmektedir:

Böbrek üstü bezi yetersizliği
Alkol kullanımı
Asetaminofen ve anabolik steroitler gibi ilaçlar
Yaygın karaciğer hastalığı
Hipopitüitarizm
Hipotiroidizm
Aşırı dozda insülin
Insülinomalar
Açlık

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Hipoglisemi kan şekerinde bir düşüşle karakterizedir. Hipoglisemi ilkin sinir sistemi bulgularına (terleme, çarpıntılar, açlı hissi, titreme ve kaygılanmalar) neden olur ve daha sonra beyin (zihin bulanıklığı, sanrılar, bulanık görme, hatta bazen koma ve ölüme neden olur) etkilenmeye başlar. Gerçek bir hipoglisemi tanısı için “Whipple üçlemesinin” karşılanmasını gerektirir. Bu üç kriter:

Sıklıkla insülin düzeyleri ve ara sıra C-Peptit düzeyleriyle birlikte test edilmiş ve doğrulanmış düşük kan şekeri düzeyleri (40 mg/dL [2,2 mmol/L]’den düşük)
Hipoglisemi bulguları
Kan şekeri düzeyleri normale döndüğünde hastalık belirtilerinin geçmesi.
Birincil hipoglisemi seyrek görülmekte ve sıklıkla süt çocukluğu döneminde tanı konmaktadır. İnsanların kan şekerleri gerçekten düşmeden hipoglisemi bulgularına sahip olabilirler. Bu olgularda hastalık belirtilerini geçirmek için basit şekerler yerine kompleks karbonhidratların seçilmesi, günde sık sık küçük öğünler ve birkaç atıştırma gibi diyette değişiklikler yeterli olabilir. Açlık hipoglisemisi olanlar diyetsel önlemler yetersiz kalırsa IV glukoza gerek duyabilirler .

Evde kan şekeri düzeylerimi test edebilir miyim ?
Diyabetik veya prediyabetik değilseniz genellikle evde kan şekeri düzeylerini test etmenin herhangi bir nedeni yoktur. Düzenli fizik muayenenizin bir bölümü olarak tarama testlerinin yapılması yeterli olur.

Diyabet tanısı konmuşsa doktorunuz veya diyabet eğitmeniniz evde bir glukoz kayıt cihazı (glukometre veya çok küçük miktarlarda kan numunelerini kullanan veya interstisyel (hücreler arası) sıvıyı glukoz için test eden daha yeni yöntemlerden biri) kullanmanızı önerecektir. Size günün farklı zamanlarında kan şekerinizin ne kadar yüksek veya düşük olması gerektiğini belirten kılavuzlar verilecektir. Düzenli aralıklarla kan şekerinizi kontrol ederek izlediğiniz diyet ve ilaç çizelgesinin sizin açınızdan uygun olup olmadığını anlayabilirsiniz.

Kan şekeri testi yerine idrarda şeker kontrolü yapabilir miyim?
Olguların çoğunda yapamazsınız. Kanda yeterince yüksek düzeylerde glukoz olduğu takdirde idrara glukoz çıkacak, vücut fazlasını idrara “boşaltacaktır.” Bir derece böbrek hasarı mevcutsa idrara glukoz kaçağı olur. Ancak bazen idrar glukozu yüksek glukoz düzeylerinin bir göstergesi olup idrarda protein ve ketonların izleminde idrarda glukozu ölçen endikatör şeritler ara sıra kullanışlı olmaktadır.

Diyabetin olağan tedavileri nelerdir?
En sık görülen diyabet tipi olan tip 2 diyabet için kan şekeri düzeylerinizi düşürme açısından, aşırı kilolardan kurtulmak, liften zengin, karbonhidratlardan kısıtlı beslenme ve düzenli egzersizler yeterli olabilir. Ancak birçok olguda arzulanan glukoz düzeyini sağlamak için vücudun insülin salgısı ve insüline duyarlılığını artıran oral ilaçlar gereklidir. Tip 1 diyabette günde birkaç kez insülin enjeksiyonları gereklidir. (tip 2 diyabetli ağızdan alınan ilaçlara yeterince iyi yanıt vermemektedir).

Diyabet eğitmeni bana nasıl yardımcı olabilir ?
Şeker hastasıysanız bir diyabet eğitmeni (sıklıkla özel bir eğitim almış hemşire) aşağıdakileri uygulamayı bildiğiniz konusunda size güvence vereblir.

● Hem yüksek hem de düşük kan şekerini tanıyıp nasıl tedavi edildiğini bilme

Kontrol ettiğiniz kan şekeri değerlerini test edin ve kaydetme.
İlaçlarınızı düzenlemeyi
İnsülin uygulamasını (gereksinmelerinizi hangi kombinasyonlarda ve hangi insülin tipleri karşılamaktadır)
Rahatsız olduğunuzda ilaçları kullanmayı.
Ayaklarınız,deriniz ve gözlerinize ilişkin sorunları erkenden tanımayı ve takip etmeyi
Diyabetik malzemeler satın alma ve uygun biçimde saklamayı.
Öğünleri planlayın:. Kan şekeri düzeylerindeki oynamaları en alt düzeye indirme amacıyla diyet son derecede önemlidir. Bir tescilli diyetisyen öğünlerinizi nasıl planlayacağınızı öğrenmenize yardımcı olabilir. Diyabet eğitmeni bu hususta yardım edebilir.
~

Şeker hastasıysanız bir diyabet eğitmeni (sıklıkla özel bir eğitim almış hemşire) aşağıdakileri uygulamayı bildiğiniz konusunda size güvence vereblir.

● Hem yüksek hem de düşük kan şekerini tanıyıp nasıl tedavi edildiğini bilme

Kontrol ettiğiniz kan şekeri değerlerini test edin ve kaydetme ..
İlaçlarınızı düzenlemeyi
İnsülin uygulamasını (gereksinmelerinizi hangi kombinasyonlarda ve hangi insülin tipleri karşılamaktadır)
Rahatsız olduğunuzda ilaçları kullanmayı.
Ayaklarınız,deriniz ve gözlerinize ilişkin sorunları erkenden tanımayı ve takip etmeyi
Diyabetik malzemeler satın alma ve uygun biçimde saklamayı.
Öğünleri planlayın:. Kan şekeri düzeylerindeki oynamaları en alt düzeye indirme amacıyla diyet son derecede önemlidir. Bir tescilli diyetisyen öğünlerinizi nasıl planlayacağınızı öğrenmenize yardımcı olabilir. Diyabet eğitmeni bu hususta yardım edebilir.

Kaynakça : labtestsonline