Diğer adları : Adacık Otoantikorları
Resmi adı : Adacık Hücre Sitoplazması Otoantikorları ; ICA; İnsülin Otoantikorları; IAA; Glutamik Asit Dekarboksilaz Otoantikorları; GADA; GAD65 Otoantikorları; İnsülinomayla İlişkili -2 Otoantikorları; IA-2A; ICA512 Otoantikorları; Protein Tirozin Fosfataza benzer Otoantikorlar

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Diyabet tanısı konduktan sonra otoimmün tip 1 diyabeti, tip 2 diyabetten ayırt etmeye yardımcı olmak için kullanılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Hastaya ilk kez diyabet tanısı konduktan sonra diyabetin otoimmün olup olmadığını belirlemeye yardımcı olmak için diyet veya ilaçlarla tedavi edilen diyabetlinin kan şekeri düzeylerini normal veya normale yakın düzeylerde tutmakta çok zorlandığı zaman veya hastada tip 2 diyabet yerine, tip 1 diyabet olduğundan kuşkulanıldığında bu test yapılır.

Gerekli Numune Nedir?
Bir kol damarından alınan kan numunesi kullanılır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Hayır.

Ne test edilmektedir?
Tip 1 diyabet, pankreasta insülin üreten beta hücrelerini harabeden otoimmün süreçlere bağlı olarak insulin eksikliğiyle karakterize birhastalıktır. Diyabetle ilişkili otoantikor testleri tip1diyabetle bağlantılı olduğu gösterilmiş olan bir veya birden fazla sayıda otoantikorların varlığını saptayan testler grubudur. Bu otoantikorlar beta hücrelerinin yıkımını, beta hücre fonksiyon kaybını ve tip 1 diyabetin özelliklerinden olan yetersiz insülin üretimini yansıtırlar. Bunların tip 1 diyabete neden oldukları düşünülmez. Aksine, tip 2 diyabet insülin direnci sonucu oluştuğu gibi otoimmün süreçlerle ilişkili değildir.

Tüm diyabet olgularının yaklaşık % 10’u tip 1 diyabet (otoimmün) olup bu olguların büyük bir bölümüne 20 yaşından gençlerde tanı konmaktadır. Beta hücreleri harap olmuş tip 1 diyabetiklerin yaklaşık % 80-90’ında sık idrar yapma , susuzluk hissi, kilo kaybı, kötü yara iyileşmesi gibi diyabet bulguları ortaya çıkmakta ve bu hastalar artık insülin üretememektedir. Glukozun hücrelerin içine girebilmesi ve enerji üretimi için kullanılması amacıyla vücudun her gün insüline gereksinmesi vardır. Yeterli insülin olmaksızın hücreler aç kalır ve sonuçta kan şekeri (hiperglisemi) oluşur. Akut hiperglisemi diyabet krizine neden olabilir. Kronik hiperglisemi kan damarlarına, böbrekler gibi organlara zarar verebilir.

Tip 1 diyabet önceleri jüvenil veya insüline bağımlı diyabet olarak bilinmesine rağmen beta hücre hasarını yansıtmak üzere yeniden tanımlanmıştır. Otoimmün tip 1 diyabet varlığında ilk tanı konduğu aman etkilenmiş olanların yaklaşık % 95’inde bir veya birden fazla sayıda diyabet otoantikoru mevcut olacaktır. Tip 2 diyabette tipik olarak otoantikorlar mevcut değildir

En sık uygulanan dört diyabetle ilişkili otoantikor testi:

Adacık Hücresi Sitoplazmik Otoantikorlar (ICA)
Glutamik Asit Dekarboksilaz Otoantikorlar (GADA)
İnsülinomayla İlişkili-2- Otoantikorlar (IA-2A)
İnsülin Otoantikorları (IAA)
Test için numune nasıl toplanır?
Kolunuzdaki bir venden iğneyle kan alınır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Test için hazırlık yapmak gerekmez.

Nasıl kullanılır?
Diyabetle ilişkili (adacık) otoantikor testi birincil olarak otoimmün tip 1 diyabet ile diğer nedenlere bağlı diyabet arasında ayrım yapmaya yardımcı olmak için uygulanır.

Hangi tip diyabetin mevcut olduğunu belirlemek , hastalığın komplikasyonlarından kaçınmak için en uygun ve erken tedaviye olanak tanır. Tip 1 diyabet hastaları kan şekeri düzeylerini kontrol etmeli, kan şekeri düzeylerini günde bir veya birçok kez kendi kendilerine insülin enjekte etmelidir. Tip 2 diyabetliler günde bir veya birkaç kez kan şekerlerini kontrol edebilirler. Ancak Tip 2 diyabetliler kan şekerlerini çeşitli yollarla kontrol ederler. Bazıları kan şekeri düzeylerini diyet ve egzersizle, başkaları ağızdan alınan ilaçlarla kontrol edebilirken, bazılarına her gün insülin enjeksiyonları gerekir.

Tip 1 diyabet ile diğer nedenlere bağlı diyabet arasında ayrım yapmak için en çok kullanılan dört otoantikor testi aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Test

Kısaltma

Tanımlama

Yorumlar

Adacık Hücresi Sitoplazmik Otoantikorlar

ICA

Çeşitli adacık hücre proteinleri hedefleyen bir adacık hücre otoantikorlar grubunu ölçer

Hastalığın başlangıcında saptanan ve en sık görülen adacık hücre otoantikorlarından biridir. Yeni tanı konmuş tip 1 diyabetiklerin yaklaşık % 70-80’inde tespit edilir.

Glutamik Asit Dekarboksilaz Otoantikorları

GADA

Beta hücre proteinine (antijen) yönlendirilmiş otoantikorları test etmesine rağmen yalnızca beta hücrelerine özgü değildir.

Yeni tanı konmuş tip 1 diyabetlilerde en sık saptanan otoantikorlardan biridir (yaklaşık % 70-80).

İnsülinomayla İlişkili-2 Otoantikoralr

IA-2A

Beta hücre, antijenlerine karşı oluşan otoantikorları test etmesine rağmen yalnızca beta hücrelerine özgü değildir.

Tip 1 diyabetlilerin yaklaşık % 60’ında saptanır

Insülin Otoantikorları

IAA

İnsülini hedeflemiş otoantikor. İnsülin, beta hücreleri için yüksek derecede spesifik olduğu düşünülen tek antijendir.

Tip 1 diyabetli çocukların yaklaşık % 50’sinde saptanmasına rağmen erişkinlerde o kadar sık görülmemektedir..

IAA testi, endojen insülini hedefleyen otoantikorlarla egzojen insüline karşı üretilen antikorları birbirlerinden ayırt edemez..

Çocuklarda görülen otoantikorlar sıklıkla erişkinlerde görülenlerden farklıdır. Küçük çocuklarda IAA genellikle ortaya çıkan ilk belirteçtir. Hastalık ilerledikçe bu belirteç ortadan kaybolabilir, ICA, GADA ve IA-2A daha önemli hale gelir. Tip 1 diyabet başlangıçında GADA veya ICA’ya göre IA-2A daha seyrek saptanmaktadır. Buna karşın yeni başlangıçlı tip 1 diyabetli çocukların yaklaşık % 50’sinde IAA pozitifliği tespit edilecektir. IAA pozitifliği erişkinlerde sık görülmemektedir.

Ne zaman istenir?
Yeni diyabet tanısı konmuş kişi için, ayrıca doktor tip 1 ve 2 diyabet arasında ayrım yapmak isterse bu otoantikorların kombinasyonu istenebilir. İlaveten, tip 2 diyabet tanısı konmuş olmasına rağmen standart tedaviyle kan şekeri düzeylerini kontrolde çok zorlanan kişiler için bu testler uygulanabilir.

Test sonucu ne anlama gelir?
Diyabet bulguları olan kişide ICA, GADA ve/veya IA-2A varsa tip 1 diyabet tanısı doğrulanır. Benzer şekilde insülinle tedavi edilmiş diyabetli çocukta IAA mevcutsa nedeni tip 1 diyabettir.

Diyabetle ilişkili otoantikorlar mevcutsa tip 1 diyabet olması mümkün değildir. Seyrek olmasına rağmen tip 1 diyabeti olan kişilerin bir bölümünde hiçbir zaman saptanabilir, miktarlarda adacık otoantikorları gelişmeyecektir. Yeni başlangıçlı tip 1 diyabetli kişilerin büyük bir bölümünde, % 95 veya daha fazlasına en azından bir adet adacık otoantikoru bulunacaktır.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
GADA ve IA-2A testleri otoanalizatörlerle gerçekleştiğinden emek-yoğun ve yorumlanması hatırı sayılır uzmanlık isteyen ICA testine göre genellikle daha çok kullanılmaktadır.

Hashimoto tiroiditi veya otoimmün Addison hastalığı gibi başka otoimmün bozukluğu oan kişilerde de adacık otoantikorları görülebilir.

Diyabetli olmayan kişilerin adacık otoantikorları açısından test edilmesi araştırma amacı dışında önerilmemektedir. Araştırma ortamlarında hastaların aile üyelerinde tip 1 diyabet gelişmesini öngörmeye yardımcı olmak için bu adacık otoantikor testlerinden yararlanılabilir. Genellikle, diyabetik olmayan kişinin kan dolaşımında ne kadar çok adacık otoantikoru varsa daha sonra tip 1 diyabet geliştirme riski daha yüksektir. Bir veya birden fazla adacık otoantikoru olan diyabet olmayan kişilde damar içine ( intravenöz) glukoz enjeksiyonu yapılırsa ve sonuçta, düşük bir insülin yanıtı gösterirse, tip 1 diyabet riskleri yüksek olabiilir. Daha spesifik olarak ICA’lı ve intravenöz glukoz enjeksiyonuna düşük insülin yanıtı gösteren tip 1 diyabetlilerin birinci derece akrabalarında 5 yıl içinde tip 1 diyabet geliştirme riski % 50’den yüksektir.

Halen tip 1 diyabeti önleyen etkili tedaviler olmadığı için araştırma amaçları dışında adacık otoantikorları veya birinci derece akrabaların test edilmesi amacıyla toplum genelinin taranması önerilmemektedir.

İnsülin enjeksiyonlarıyla tedavi edilen kişiler dışarıdan verilen (egzojen) insüline yönlendirilmiş antikorlar geliştirmeye başlayabilirler. IAA testi bu antikor tipleri ve bünyesel (endojen) insüline yönlendirilmiş otoantikorlar arasında ayrım yapamamaktadır. Bu nedenle, bu test zaten insülin enjeksiyonlarıyla tedavi edilmiş kişiler için geçerli değildir. Örneğin tip 2 diyabetli olduğu düşünülen ve insülin enjeksiyonlarıyla tedavi edilmiş kişiye tip 1 diyabetli olup olmadığını belirlemek için bu test yapılamaz.

ICA, GADA ve IA-2A otoantikorları beta hücrelerini yok eder mi?
Beta hücre yıkımıyla ilişkili olup süregelen bir otoimmün süreci yansıtmakla birlikte hasarlanmaya neden oldukları düşünülmez.

Erken beta hücre yıkımının saptanması diyabetten korunma sağlar mı?
Halen sağlanamamaktadır. Sık idrar yapma, kilo kaybı ve hiperglisemi gibi hastalık belirtileri ortaya çıkar çıkmaz diyabetin ele alınmasına olanak tanır. Diyabetik kan şekeri kontrolüne ve diyabette görülebilen böbrek ve göz hasarı gibi komplikasyonların oluşma olasılığını en alt düzeye indirmeye yardımcı olabilir.

Kaynakça : labtestsonline