ACTH Testi Nedir? Ne Anlama Geliyor

Diğer adları : Kortikotropin
Resmi adı : Adrenokortikotropik Hormon

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Cushing sendromu, Cushing hastalığı, Addison hastalığı, hipofiz hastalığı ve böbrek üstü bezi tümörlerinin tanısının konulmasına yardımcı olmak için bu test yapılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Aşırı veya eksik kortizol üretimiyle ilişkili yakınmalarınız varsa veya doktorunuz hipofiz veya böbrek üstü bezlerinizden kaynaklanan bir hormon dengesizliğiniz olduğundan kuşkulanıyorsa bu test yapılır.

Gerekli Numune Nedir?
Kolunuzdaki venden alınan kan örneğinden

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Doktorunuz testten önceki gece aç kalmanızı isteyebilir. Kan tipik olarak sabah yaklaşık saat 8:00’de alınır.

Ne test edilmektedir?
Bu test kandaki adrenokortikotropik hormon (ACTH) miktarını ölçer. ACTH, kortizolün üretimini uyaran bir hormondur. Kortizol, glukoz, protein ve lipit metabolizmasını düzenlemede, bağışıklık sisteminin yanıtını baskılamada ve kan basıncının korunmasında önem taşıyan bir steroid hormondur. Normalde kortizol düzeyleri düştüğünde ACTH yükselmekte veya kortizol yükseldiğinde ACTH düşmektedir.

ACTH, hipofiz bezi tarafından üretilmektedir. Beynin altında başın ortasına yerleşik olan hipofiz bezi, vücut içi sistemleri düzenlemek için organlar, dokular ve diğer bezler üzerine etki eden hormonları üretmek için birlikte çalışan ve salgı bezleri ağını içeren hormonal sistemin bir parçasıdır. Kanda kortizol düzeyleri düştüğünde hipotalamus bezi kortikotropin salıcı hormon (CRH) üretimini uyarır. Böylece hipofiz tarafından ACTH üretimini arttırmakta, sonuçta her böbreğin üstünde yerleşik küçük organlar olan böbrek üstü bezlerini uyarmaktadır.

Hipofiz veya böbrek üstü bezlerini etkileyen rahatsızlıklar ACTH miktarını artırabilmekte, azaltabilmekte veya düzenlenmelerine müdahale edebilmektedir. Bu durum kortizol eksikliği veya fazlalığıyla ilişkili semptomlara neden olabilmektedir. Akciğerler gibi hipofiz dışı organlarda yerleşik bazı tümörler de ACTH üreterek kortizol konsantrasyonlarını artırabilmektedir.

Test için numune nasıl toplanır?
Bir iğne yardımıyla kolunuzdaki venden kan örneği alınır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Doktorunuz gece aç kalmanızı isteyebilir. Kan örneği tipik olarak sabah saat 8’de alınır.

Nasıl kullanılır?
Vücutta aşırı veya yetersiz kortizol düzeyleriyle ilişkili hastalıkların saptanması, tanı konması ve izlenmesine yardımcı olmak üzere kan ACTH düzeyleri ölçülür. Bu hastalıklar:
Cushing hastalığı: hipofiz bezi içinde ACTH salgılayan genellikle iyi huylu tümöre bağlı kortizol fazlalığı
Cushing sendromu:aşırı miktarda kortizole maruz kalmakla ilişkili belirtiler ve bulguları ifade etmektedir. Cushing hastalığına ilaveten Cushing sendromu bir böbrek üstü bezi tümörü, adrenal hiperplazi, steroid ilaçları veya hipofiz dışında yerleşik (örn: akciğerlerde), ektopik tümöre bağlı olabilir.
Addison hastalığı, birincil adrenal yetersizliği: böbrek üstü bezi hasarına bağlı azalmış kortizol üretimi
İkincil adrenal yetersizliği: hipofiz işlev bozukluğu nedeniyle kortizol üretiminde azalma
Hipopitüitarizm: ACTH üretimi dahil hipofiz tarafından hormon üretiminin azalmasına (veya yokluğu) yol açan hipofiz işlev bozukluğu veya hasarı
Normalde ACTH düzeyi, kortizol düzeyiyle karşıt yönde değişiklikler gösterdiğinden hem ACTH hem de kortizolün ölçülmesi bu hastalıkların bazıları arasında ayrım yapmaya yardımcı olabilir.

Ne zaman istenir?
Hastada kortizol eksikliği veya fazlalığıyla ilişkili belirtiler veya bulgular mevcut olduğunda bu test istenir.
Kortizol düzeyinin yüksekliği bulgulara neden olabilmektedir:

obezite, beden ağırlığının çoğu kollar ve bacaklara değil gövdeye binmektedir
yuvarlak yüz
incinebilir ve ince deri
karın üzerinde mor çizgiler
kas zafiyeti
akne
vücut kıllarında artış
Bu bulgulara sıklıkla yüksek kan basıncı, bikarbonat, glukoz düzeyleriyle, düşük potasyum düzeyleri ve bazen diyabet eşlik etmektedir.

Yetersiz kortizol üretimi aşağıdaki bulgulara neden olabilmektedir:

kas zafiyeti
bitkinlik
kilo kaybı
güneşe maruz kalmamış alanlarda bile deri pigmentasyonunda artış
iştahsızlık
Bu bulgulara sıklıkla düşük kan basıncı, kan şekeri, sodyum düzeyleriyle, yüksek kalsiyum ve potasyum düzeyleri diyabet eşlik etmektedir.

Hipopituiterizmi düşündüren bulgular iştahsız, bitkinlik, düzensiz adet dönemleri, hipogonadizm, cinsel dürtü azlığı, gece sık sık işeme ve kilo kaybını içerir. Hastalık bir hipofiz tümörüne (genellikle iyi huylu) bağlıysa hasta yakın hücreler ve sinirlerin baskılanmasıyla ilişkili bulgulara sahip olabilir. Tümör görme duyusunu kontrol eden sinirleri etkileyebilerek “tünel görüşü,” bazı lokalize alanlarda görme kaybı, çift görüş, baş ağrıları kalıbında bir değişikliğe neden olabilir.

Test sonucu ne anlama gelir?
ACTH ve kortizoldeki değişiklikler genellikle birlikte değerlendirilir. Aşağıdaki tablo böbrek üstü bezi ve hipofiz bezlerini içeren farklı hastalıklarda görülen olağan ACTH ve kortizol kalıplarını göstermektedir.

HASTALIKLAR KORTİZOL ACTH
Cushing hastalığı (hipofiz tümörünün ürettiği ACTH’a bağlı) Yüksek Yüksek
Böbrek üstü bezi tümörü Yüksek Düşük
“Ektopik” ACTH ( hipofizden kaynaklanmayan genellikle akciğerde yerleşik bir tümörün salgıladığı ACTH) Yüksek Yüksek
Addison hastalığı (böbrek üstü bezi hasarı) Düşük Yüksek
Hipopituitarizm Düşük Yüksek
Yüksek ACTH düzeyi hastanın Cushing hastalığı, Addison hastalığı veya ektopik ACTH üreten tümörleri olduğu anlamına gelebilir. Azalmış ACTH sonucu böbrek üstü bezi tümörü, steroid ilaçlar veya hipopitüiterizme bağlı olabilmektedir.

Bazı olgularda sonuçların yorumlanması karmaşık olabilir. Hem ACTH hem de kortizol konsantrasyonları gün boyunca değişmektedir. Normalde ACTH sabahları en üst, geceleyin en alt düzeylerde olacaktır. ACTH, kortizol üretimini uyaracak, aynı günlük kalıbı izleyecek olmasına rağmen ACTH’dan sonra yükselecek ve akşamları çok geç saatlerde en alt düzeylerine inecektir. ACTH üretimini etkileyen durumlar ve kortizol sıklıkla bu günlük değişken kalıbı bozmaktadır.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Hormon üretimini uyaran veya baskılayan belli bazı ilaçlar verildiğinde kortizoldeki değişikliğin araştırılması doktora doğru tanıyı koymada sıklıkla yardımcı olur. En sık kullanılan ilaçlar ACTH uyarı testi için Cortrosyn (ACTH’ın ilaç formu olan kosintropin) ve bir dekametazon baskılama testi için kullanılan dekametazondur..
Cortrosyn, ACTH’ye benzer şekilde böbrek üstü bezlerini uyararak kortizol üretir. Cortrosyn verildikten sonra kortizol düzeyleri yükselmezse Addison hastalığı veya hipopituiterizmde oluşabildiği gibi bir böbrek üstü bezi yetmezliği düşünülür.
Deksametazon, kortizol gibi güçlü etki eden bir ilaçtır. Deksametazonun ACTH üretimini durdurması gerekir. Farklı deksametazon dozlarının ACTH üretimini durdurma yetisini test ederek doktor hastanın Cushing sendromu olup olmadığını belirleyebilir ve nedenini saptayabilir.
Ara sıra kortizol üretimini uyarmak veya baskılamak için insülin, kortikotropin salıcı hormon ve metirapon (metapiron) gibi birçok başka ilaç kullanılır.

Amfetaminler, insülin, levodopa, metoklopramid ve RU 486 gibi bazı ilaçlar ve klinik durumlar ACTH düzeylerinin yükselmesine neden olabilmektedir.

ACTH’nın düşmesine neden olan ilaçlar deksametazon ve kortizol benzeri etki eden prednizon, hidrokortizon, prednizolon, metilprednizolon ve megestrol asetat gibi ilaçları içerir.

ACTH sekresyonu stress ile artar.

Multipl Skleroz tedavisinde ACTH da kullanılmaktadır.

Cushing hastalığıyla Cushing sendromu arasında ne fark vardır?
Cushing hastalığı böbrek üstü bezinin, hipofiz bezinin genellikle iyi huylu) tümörü nedeniyle ACTH ile aşırı derecede uyarılmasıdır. Cushing sendromu nedeni ne olursa olsun aynı belirtileri ifade eder. Steroid hormonların alınması (sıklıkla kanser veya otoimmün hastalıkları tedavi etmek için kullanılan) böbrek üstü bezlerinin tümörleri veya hipofiz bezi dışında ACTH salgılayan tümörler Cushing sendromuna neden olabilmektedir.

Addison hastalığı nedir?
Addison hastalığı böbrek üstü bezi dış katmanı hasarlandığı veya tahrip olduğu zaman oluşan birincil adrenokortikal yetersizliğin başka bir adıdır. Kortizol ve özellikle aldosteron olmak üzere başka böbrek üstü bezi steroidlerinin eksikliği söz konusudur.

Doktorum bana hipofiz bezimde fazladan ACTH salgılanmadığını söyledi. Neler oluyor?
Vücudunuzun ACTH imal edebilmesinin başka bir yoluna ektopik ACTH üretimi denmektedir. Bu, ACTH’nin vücudun başka bir yerinden her zaman olmasa bile çoğu kez akciğerlerdeki tümörlerden ACTH’nın yapıldığı anlamı taşımaktadır. Bu durum Cushing sendromuna neden olur ve doktorunuzu bir tümörün varlığı konusunda uyarabilir.


Kaynakça : labtestsonline

Özel Başak Tıp Merkezi - Cilt (Deri) kanseri nedir? Cilt kanseri belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir? - Rahim (Uterus) kanseri belirtileri nelerdir? - Mesane kanseri nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir? - Kolon (Bağırsak) kanseri nedir? Kolon kanseri belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir? - Böbrek kanseri nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir? - ALS hastalığı nedir? Belirtileri ve süreci - Lösemi (Kan kanseri) nedir? Belirti ve tedavi yöntemleri nelerdir? - Çocukların yaz tatili sevincini arttıracak etkinlikler! - En iyi dostlarımız evcil hayvanlar -