Omurga, kafatası ile kuyruk sokumu arasında yer alan omur adlı kemik parçalarından oluşur. Simetrik bir dizilim hâlinde olan omurların arasında, disk ve faset eklemler bulunur. Bu eklemler omurganın dayanıklılığını ve esnekliğini artırırken, omurgaya hareket kabiliyeti de kazandırır. Her omurun ön kısmında bulunan dokuya disk, arkada bulunana ise faset eklem denir. Kafatasından kuyruk sokumuna kadar uzanan bu yapının arasında bulunan yumuşak dokular aynı zamanda merkezi sinir sisteminin önemli bir parçası olan omuriliği çevreleyerek korur. Omurilik, tıpkı beyin gibi meninks adlı bir zar ile sarılıdır. Beyin zarının devamı olan bu zar yapısı ile omuriliğin arasında beyin omurilik sıvısı bulunur. İnsan iskeletinin esasını oluşturan omurga, 7 adet servikal vertebra ya da farklı bir deyişle boyun omuru, 12 tane torakal vertebra yani sırt omuru, 5 adet bel omuru olarak bilinen lomber vertebra ve 5 tane sakral vertebra olarak tanımlanan kuyruk sokumundan oluşur. Omurga aynı zamanda tıpta ligament olarak tanımlanan bağ ve kas dokuları tarafından desteklenir. Tüm bu anatomik yapı sayesinde omurga, sağlam ve hareket edebilir bir yapıya sahiptir. Doğuştan ya da sonradan edinilen omurgaya bağlı olarak rahatsızlıklar, ayakta durmak, sağa ve sola dönmek, hareket etmek gibi gündelik hayatta sıklıkla yapılan hareketleri kısıtlayarak kişinin yaşam kalitesini son derece düşürebilir. Bel fıtığı, lomber spinal stenoz, spondilolistezis, boyun fıtığı gibi sıklıkla rastlanan hastalıklar ve spinal travmaya bağlı oluşan rahatsızlıkların tedavisi omurga cerrahları tarafından uygulanır.

Omurga Cerrahisi nedir?

Omurga cerrahisi, omurlardan oluşan ve içinde omuriliği barındıran omurgaya bağlı rahatsızlıklar ile ilgilenen bölümdür. Yapısal, işlevsel ve mekanik olabilen bu problemler, kişinin günlük aktivitelerini yapmasına engel teşkil edebilir. 6 yıllık tıp fakültesi eğitiminden sonra ortopedi ve travmatoloji ya da beyin ve sinir cerrahisi bölümünde uzmanlık yapan hekimler, ek olarak omurga cerrahisi eğitimi alarak bu alanda uzmanlaşır. Fizik tedavi ve rehabilitasyon, nöroloji gibi diğer bilim dalları ile multidisipliner olarak çalışan omurilik cerrahları, hastanın şikayetleri doğrultusunda yapılan muayene ve ek tetkikler ile tanıyı koyduktan sonra hastalık ve kişi özelinde tedavi düzenler. Omurga cerrahisi çoğunlukla çocukluk döneminde görülen, skolyoz ve kifoz; yetişkinlerde, fıtık oluşumları ve dejeneratif rahatsızlıklar; yaşlılık döneminde kemik erimesi gibi rahatsızlıklar ile ilgilenir. Omurga cerrahisi hekimleri tarafından takip edilen rahatsızlıkların bir bölümü aşağıda başlıklar hâlinde sıralanmıştır:

Bel Fıtığı

Lomber disk hernisi olarak tanımlanan bel fıtığı, omurlar arasında yer alan ve bir yastık görevi gören diskin, iki omur arasından dışarı doğru çıkması ya da farklı bir deyişle fıtıklaşması olarak tanımlanabilir. Normal şartlarda her disk, anulus fibrozus adlı sağlam bir dış tabakadan oluşur. Diskin orta kısmında ise ona yastıksı özelliğini kazandıran jel benzeri bir yapı bulunur. Yaşın ilerlemesi ile birlikte diskin ortasında bulunan jel yapısı özelliğini kaybederek işlevini yerine getiremez hâle gelir ya da anulus fibrozus adlı diskin dış dokusu çatlar. Omurların arasından dışa doğru çıkan disk, bel ve bacak ağrısının yanı sıra ayak ve bacaklarda güçsüzlüğe de neden olur. Bel fıtığının şiddetine göre farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir. Bazı vakalar ilaç ve egzersiz ile iyileşme gösterirken, bazı vakalarda fıtıklaşmış diskin sinire yaptığı baskının ortadan kalkması için cerrahi operasyon gerekir.

Boyun Fıtığı

Servikal disk hernisi olarak adlandırılan boyun fıtığı, bel fıtığında olduğu gibi diskin omurlar arasından dışa doğru çıkması sonucu oluşur. Boyun bölgesinde oluşan bu durum, kollarda yanma, ağrı, his ve kuvvet kaybına yol açar. Bu ve benzeri şikayetlerle hekime başvurulduğunda hekim, hastadan ayrıntılı olarak anamnez alır. Ardından kollardaki kas gücü, duyu ve refleks durumunu değerlendirerek boyun fıtığının şiddeti ve konumu hakkında fikir sahibi olur. Yapılan ek radyolojik tetkiklerin ardından tedavi önerilir. Düzenlenen tedavi; egzersiz, fizik tedavi, ilaç ve enjeksiyon olabileceği gibi cerrahi müdahale de olabilir. Omurga cerrahı tarafından yapılan boyun fıtığı ameliyatlarında yüksek oranda iyileşme sağlanır. Hasta yaklaşık 24 saat sonra taburcu edilir.

Lomber Spinal Stenoz

Halk arasında, dar kanal ya da belde kanal darlığı olarak bilinen lomber spinal stenoz, omurga cerrahisinin sıklıkla karşılaştığı rahatsızlıklardan biridir. Lomber spinal stenoz, çoğunlukla ileri yaşa bağlı olarak her bir omurun arasında yer alan disk yapılarının içindeki sıvı miktarının azalmasına bağlı olarak görülür. Oluşan bu deformasyon nedeniyle diskler sertleşerek mevcut konumlarından spinal kanala doğru yer değiştirir. Bazen omurlar arasında yer alan faset eklemler de aynı sürece maruz kalarak, kanal yapısının daralmasına yol açar. Kanalın daralmasına bağlı olarak sinir köküne bası uygulanır. Bu durumda sırt veya bacaklarda kramp, uyuşma ve ağrı gibi semptomlar ortaya çıkar. Şikayetler uzun süre ayakta kalma ve yürüyüş ile artış gösterir. Bazı durumlarda bacaklarda güçsüzlük gibi şikayetlere de yol açabilir. Kişinin bu şikayetlerle hekime başvurması durumuna hekim, fizik muayene yaptıktan sonra ek radyolojik tetkikler ister. Röntgen, MR ya da BT ile yapılan görüntülemenin ardından omurgada var olan darlık kesin olarak saptanır. İlaç ya da spinal enjeksiyon tedavisi seçeneklerinden fayda göremeyecek kadar ileri vakalarda ya da ilerleyici bacak güçsüzlüğü, mesane ve bağırsak problemleri olan hastalara cerrahi olarak müdahale edilir. Lomber dekompresyon olarak bilinen bu işlem ile mevcut bası kaldırılarak kanal çapı tekrar genişletilir. Bir diğer cerrahi seçenek de laminektomidir. Bu yöntemde ilgili kemik yapısı alınarak kanal genişletilebilir. Darlığın türü ve basının şiddetine göre yapılan operasyonun ardından bacak ağrısı ve varsa bacakta bulunan fonksiyon kaybı giderilir.

Spondilolistezis

Farklı sebeplerden dolayı öne ya da arkaya doğru kayan omurun bu hareketi nedeniyle arasında bulunan yumuşak dokular, omurilik ve sinirler sıkışır. Bu durum tıp dilinde spondilolistezis olarak tanımlanırken halk arasında bel kayması olarak bilinir. Kaymanın şiddetine göre, omurların arasındaki doku, omurilik ve sinirler sıkışarak bel ağrısı, kalça ve bacaklarda ağrı, karıncalanma, yanma ve uyuşma gibi şikayetlere yol açar. İlerlemiş vakalarda, kol ve bacaklarda şiddetli ağrı, idrar kaçırma, felç gibi şikayetlere de yol açabilir. Bel kayması çoğunlukla genetik yatkınlığa bağlı olarak görülse de ileri yaş, yaşam biçimi ve maruz kalınan travmalara bağlı olarak da oluşabilir. Çoğunlukla L5 ile S1 omurları arasında görülen kayma, iki omur arasındaki dokunun zayıf olmasından da kaynaklanabilir. Kişinin bu tür yakınmalarla hekime başvurmasının ardından hekim, ayrıntılı olarak hastanın anamnezini alır ve fizik muayenesini yapar. Hekim gerekli gördüğünde ek radyolojik görüntüleme yaparak spondilolistezis teşhisini netleştirir. Hastalığın türüne ve şiddetine göre tedavi seçenekleri değerlendirilir. Bazı vakalarda ilaçlı ya da fizik tedavi yeterli olurken bazılarında cerrahi operasyon gerekir. Yapılan operasyonla baskılanan sinirler rahatlatılır, gerektiğinde omurga sabitlenir.

Spinal Travma

Düşme, çarpma, iş, ev ve trafik kazaları nedeniyle omurlarda oluşan hasarlanmalar, spinal travma olarak tanımlanır. Travmanın şiddetine göre vertebra kırığı ve kayma gibi pek çok farklı rahatsızlık oluşabilir. Hayati fonksiyonları etkileyebilen spinal travmalara bağlı rahatsızlıklar, omurga cerrahisi hekimlerince travmanın boyutuna ve şiddetine bağlı olarak farklı tekniklerle opere edilir. Motor ve duyusal işlevlerin tam olarak geri kazandırılması hedeflenir. Ameliyat sonrasında çoğunlukla fizik tedavi ve rehabilitasyon gerekir.

İyi bir yaşam için sağlık kontrollerinizi düzenli olarak yaptırmayı ihmal etmeyin.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark