Diğer adları : EPO
Resmi adı : Eritropoietin

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Aneminin farklı tiplerini ayırt etmek ve üretilen eritropoietin miktarının varolan aneminin derecesine uygunluğunu belirlemek için yapılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Doktorunuz, azalan eritrosit üretiminin sebep olduğu bir anemiden şüphelenirse; bazen de çok fazla eritrosit üretiliyorsa istenir.

Gerekli Numune Nedir?
Koldaki bir damardan (venden) kan numunesi alınır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Hayır

Ne test edilmektedir?
Test, kandaki eritropoietin miktarını ölçer. Eritropoietin esas olarak böbrekler tarafından üretilen bir hormondur. Düşük olan oksijen seviyelerine cevap olarak üretilir ve kana salınır. Salınan eritropoietin daha sonra kemik iliğine taşınır ve burada kök hücrelerini eritrositlere (RBC) dönüşmeleri için uyarır. Eritrositler, vücuttaki oksijeni taşıyan ve bir protein olan hemoglobini içerirler. Normal eritrositlerin yaklaşık 120 gün yaşam süreleri vardır ve genellikle benzer boyut ve şekildedirler.

Vücudun dinamik geribildirim sistemi stabil bir eritrosit sayısını muhafaza etmeye çalışır. Eğer eritrositler çok az üretilirse veya kanama veya anormal şekil, boyut, fonksiyon gibi sebeplerden dolayı yıkım (hemoliz) yoluyla çok fazla kaybedilirse, o zaman kişi kansız kalacak ve oksijen taşıma kapasitesi azalacaktır. Normal eritrositin üretimi kemik iliğinin işlevsel yeteneğine, gıdalardan yeterince demir ve vitamin B 12, folat gibi vitaminlerin alımına, eritropoietinin yeterli konsantrasyonuna ve de eritropoietine yeterli cevaba bağlıdır.

Salınan eritropoietin miktarı hipoksinin ciddiyetine ve böbreklerin eritropoietin üretebilme yeteneğine bağlıdır. Hormon sadece kısa bir süre için aktiftir ve idrarla vücuttan atılır. Eritropoietinin artan üretimi ve salınımı kandaki oksijen seviyeleri normal olunca veya normale yaklaşıncaya kadar devam eder, sonra üretim düşer. Ancak eğer böbrekler hasar görürse ve/veya eritropoietin ihtiyacını karşılayamazsa, veveya kemik iliği bozukluklarında olduğu gibi kemik iliği uyarıya yeterli cevabı veremez ise, kansızlık gelişebilir.

Bazı iyi huylu veya kötü huylu böbrek tümörlerinde ve diğer bazı kanser türlerinde olduğu gibi eritropoietin çok fazla üretilirse, buna bağlı çok fazla da eritrosit üretilir (polisitemi). Bu da dolaşımdaki kanın hacminin artmasına, kanın viskozitesinin artmasına ve de hipertansiyona yol açar.

Test için numune nasıl toplanır?
Koldaki bir venden iğne ile kan örneği alınır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Test hazırlığına ihtiyaç yoktur.

Nasıl kullanılır?
Eritropoietin rutin bir test değildir. Esas olarak aneminin farklı tiplerinin ayrımını yapmak ve üretilen eritropoietin miktarının aneminin derecesiyle örtüşüp örtüşmediğini belirlemek için istenir. Genellikle tam kan sayımı, eritrosit (RBC) sayımı ve değerlendirmesi, hemoglobin, ve hematokriti içeren bir grup test sonuçlarının anormal bulunmasını takiben istenir. Bu testler aneminin varlığını ve ciddiyetini ortaya koyarken doktora da aneminin sebebiyle ilgili ipucu verir. Eritropoietin, hormon eksikliğinin aneminin sebebi olup olmadığını veya anemiyi artırıp arttırmadığını belirlemek için istenir.

Test, kronik böbrek hastalığı olan hastalarda böbreğin yeterli eritropoietin üretebilme yeteneğini değerlendirmek amacıyla belli aralıklarla istenebilir. Eritropoietin testi aneminin takibi için genellikle kullanılmaz. Bunun için eritrosit (RBC) sayısı, hemoglobin, hematokrit, ve kandaki olgunlaşmamış eritrositin (RBC) ölçüsü ve kemik iliği fonksiyonunun bir göstergesi olan retikulosit sayımı kullanılır.

Bazen eritropoietin testi, fazla eritrosit üretimine yol açan durumun eritropoietinin aşırı üretiminden kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek amacıyla istenebilir.

Ne zaman istenir?
Eritropoietin testi, anemiye neden olabilecek demir eksikliğinin, vitamin B12 veya folat eksikliğinin, hemolizin, ve/veya sindirim sistemi kaynaklı bir kanamada olduğu gibi kan kaybının olmadığı durumlarda istenebilir. Ayrıca eritrosit (RBC) sayımı, hemoglobin, ve hematokrit düştüğünde ve de retikulosit sayısı normal veya azalmış olduğunda istenebilir. Test, doktorunuzun kemik iliğini baskılayan bir durum ile eritropoietinin yetersizliği arasında ayrım yapabilmesi amacıyla istenir.

Eğer kronik böbrek hastalığınız varsa ve doktorunuz böbrekteki bozukluğun eritropoietin üretimini etkilediğini düşünürse eritropoietin testini isteyebilir.

Eritropoietin, eritrosit (RBC) sayısı çok fazla ise artmış eritropoietin konsantrasyonu olup olmadığını görmek için istenebilir.

Test sonucu ne anlama gelir?
Eritropoietin seviyesinin artmasına rağmen anemi varsa ve yeterince yeni eritrosit (RBC) üretilemiyorsa o zaman anemi, muhtemelen kemik iliğinin fonksiyonundaki azalmayla ilişkilidir. Eğer anemi mevcut ve eritropoietin seviyeleri de düşük veya normalse, o zaman böbrekler hormunu yeterli miktarda üretemiyor olabilir.

Eritrosit sayınız fazla ve eritropoietin seviyeleriniz artmışsa, böbrekleriniz veya vücuttaki başka bir dokunuz tarafından muhtemelen aşırı eritropoietin üretiliyordur. Aşırı eritrosit üretiminiz olmasına karşın eritropoietin seviyeleriniz normal veya düşükse, polisitemi nedeni muhtemelen eritropoietin üretiminden bağımsızdır.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Eğer anemi, vitamin B12, folat veya demir eksikliğinden kaynaklanıyorsa, yeterli miktarda eritropoietin üretiliyor olsa bile anemi devam edebilir. Bu eksikliklerin görüldüğü durumlarda üretilen kırmızı kan hücreleri büyüklük, şekil ve/veya hemoglobin içeriği olarak normal olmayabilir. Talasemi gibi normal olmayan bir hemoglobin üretiminiz varsa, veya kemik iliği bozukluklarında artan eritropoietin anemiyi iyileştirmeyebilir.

kronik böbrek hastalığı olan hastalarda ve kanser tedavisi için yapılan radyoterapinin veya kemoterapinin kemik iliğini baskılayıp ve/veya yetersiz bırakıp anemilere yol açtığı durumlarda, eritrosit üretimini arttırmaya yardımcı olmak için eritropoietinin sentetik bir formu (rekombinant insan eritropoietini veya rh-EPO) geliştirilmiştir. Damar içine veya subkutan enjeksiyon ile verilen ilaç tedavisi pahalıdır ve ilacın kemik iliğini uyarısı sadece birkaç saat sürmektedir. Sentetik hormon kullanımı kan nakillerine olan ihtiyacı azalttığı ve pek çok hastanın yaşam kalitesini arttırdığı için oldukça umut vericidir.

Mart 2007’de,Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) kırmızı kan hücre yapımını uyaran ilaçlarla ilgili olarak güvenlik uyarıları yayınladı. Halk sağlığı adına yapılan bu uyarılar yeniden düzenlenmiş ürün etiketleri ve kırmızı kan hücre yapımını uyarıcı ilaç kullanan özellikle kanser ve böbrek hastalarının takibi için öneriler içermekteydi. Güvenlik uyarısı, doktorların kırmızı kan hücre seviyelerini (hemoglobin seviyelerini) takip ederek sadece kan nakillerini önleyecek miktar kadar gerekli eritrosit yapımını uyarıcı ilaçların yazmasını önermektedir. Hastalara önerilenden daha yüksek dozda ilaç verilirse pıhtı oluşumu, kalp krizi, felç ve ölüm riskinde artış görülür. Ayrıca, bazı kanser hastalarında tümör boyutunda artma görülebilir.

Aynı sentetik eritropoietin bazı atletler tarafından ‘kan dopingi’ olarak da kullanılmaktadır. Bunu kullananlar, kandaki eritrosit sayısını arttırarak dayanıklılıklarını ve oksijen kapasitelerini arttırmaya çalışmaktadırlar. Bu ilacın kullanımı hipertansiyon ve kanın viskozitesinin (akışkanlık) artışına yol açarak tehlikeli olabilmektedir. Kullanımı Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliğini de kapsayan pek çok spor organizasyonu tarafından yasaklanmıştır ve eritropoietin artık olimpiyatlarda doping karşıtı programın bir parçası olarak test edilmektedir.

Böbreklerdeki yetersiz eritropoietin üretimi sonradan düzelir mi?
Tam olarak düzelmez.Eğer yetersizlik geçici bir durum ile ilgili ise, o zaman böbrekteki problem geçince eritropoietin üretimi de düzelir. Buna karşın pek çok vakada, azalmış eritropoietin üretimi kronik böbrek hastalığı ile ilişkili olduğundan zamanla daha iyiye gitmeyecektir. Bilinen bir eritropoietin yetersizliği varsa, doktor oluşan aneminin etkilerini en aza indirmeye ve hastayı sentetik eritropoietinle tedavi etmeye çalışacaktır.

Eritropoietin ilaç tedavisini izlemek için neden eritropoietin ölçülmüyor?
Ölçülmüyor çünkü aneminin düzelmesinde önemli olan kandaki eritropoietin konsantrasyonu değil eritropoietinin kemik iliği üzerindeki etkisidir. Bu etki de artmış RBC ve retikulosit üretimi ve de artan hemoglobin konsantrasyonu ile gösterilir. Gerekli olan miktar ise kişinin durumuna ve kemik iliği cevabına göre kişiden kişiye değişir.

Kaynakça : labtestsonline